Detentie en dilemma’s op Curaçao

Dit is het blog dat Dagmar Oudshoorn en Yara Boff Tonella schreven over hun werkbezoek aan Curacao en Aruba van 13-19 maart 2022, naar aanleiding van het rapport Nog steeds niet veilig; Venezolanen krijgen geen bescherming in Curaçao.

‘Als je teruggestuurd wordt naar Venezuela, dan pakken ze je. Dan persen ze je af. En als ze jou niet kunnen vinden, pakken ze je partner, je vader, je moeder. Als een soort keten,’ vertelde een jonge Venezolaanse ons in de vreemdelingengevangenis.

Tijdens ons werkbezoek aan Curaçao spraken we met Venezolanen die zonder verblijfspapieren op Curaçao leven, of die op dat moment vast zaten in de vreemdelingengevangenis. Velen vreesden voor Venezolaanse bendes die banden hebben met de overheid en hen zouden afpersen als ze zouden worden teruggestuurd naar Venezuela. Ouders vertelden dat ze hun kinderen hadden achtergelaten, soms zelfs een baby van een paar maanden. En steeds kwam het duivelse dilemma terug: blijf je in een situatie waarin je kinderen, nichtjes of grootouders hongerlijden, de meest simpele medicijnen niet verkrijgbaar zijn en er een constante dreiging is van (staats)geweld; of zoek je veiligheid in Curaçao om vanuit daar je familie te onderhouden?

Venezolanen op de vlucht

Meer dan zes miljoen Venezolanen kozen voor het laatste en zijn hun land ontvlucht. Dat maakt dit een van de grootste vluchtelingencrises ter wereld. Vanwege de buitensporige crisis in Venezuela roept de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, de UNHCR, landen op om Venezolanen niet terug te sturen en bescherming te bieden. Uit ons rapport ‘Nog steeds niet veilig’ van afgelopen oktober bleek dat deze bescherming op Curaçao ontbreekt. Venezolanen, inclusief kinderen, worden standaard onder inhumane omstandigheden opgesloten en de procedure om internationale bescherming te krijgen is slecht toegankelijk, en leidt alleen maar tot onzekerheid en afwijzing. Tot op heden heeft niemand bescherming gekregen.

Gesprek met overheid van Curaçao

We spraken met minister-president Pisas en zijn ambtenaren hierover, en over de dilemma’s waar zij voor staan. Het omgaan met het relatief hoge aantal ongedocumenteerde Venezolanen (naar schatting zo’n 17.000 op een bevolking van 150.000 mensen) is een enorme opgave voor Curaçao, dat zelf al in een diepe economische crisis zit. Daar zijn wij niet blind voor, maar het rechtvaardigt ook niet dat Curaçao mensenrechten schendt. Bijvoorbeeld door kinderen op te sluiten en mensen in vreemdelingendetentie te vernederen. Het opkomen voor de mensenrechten van de eigen bevolking hoeft niet uit te sluiten dat Venezolanen menswaardig worden behandeld. Bovendien is Curaçao ook zelf gebaat bij eerlijke, zorgvuldige procedures: ze zorgen ervoor dat je beter zicht hebt op wie zich in je land bevinden.

Hoge muren en prikkeldraad

We bezochten het vrouwen- en mannengedeelte van de vreemdelingenbarakken van het Sentro di Detenshon i Korekshon Kòrsou (SDKK). Achter hoge muren en prikkeldraad, bij tropisch warme temperaturen, zaten de mannen bijna 24 uur per dag in hun cel. Ze klaagden over slecht eten en een gebrek aan schone kleding, sanitaire producten en dagbesteding. Sommigen zaten er al vier maanden vast. De vrouwen zaten opgesloten bij vrouwelijke misdadigers. Ze hebben slecht toegang tot rechtsbijstand en psychische hulp. We zagen de gespannen blikken en hoorden het gefluister en geroep: Niemand wilde als criminelen opgesloten zitten.

Eerlijke kans op bescherming

Hoewel de omstandigheden in de huidige vreemdelingenbarakken nog steeds inhumaan zijn, zagen we voorzichtige verbeteringen in de barakken die nu in aanbouw zijn: ze zijn gebouwd op de wind voor verkoeling, er is meer plek voor recreatie en er zijn ruimtes voor medische en juridische hulp. Maar de praktijk zal moeten uitwijzen of of vreemdelingen straks echt beter behandeld worden en een betere toegang tot medische zorg en rechtsbijstand krijgenkrijgen. Nog veel essentiëler is dat mensen niet meer standaard als criminelen worden opgesloten, maar dat de rechter kijkt of er alternatieven voor gevangenschap zijn. En dat zij een eerlijke kans op bescherming krijgen krijgen en er tijdelijke humanitaire verblijfsvergunningen komen. Nederland zou Curaçao hierbij ondersteuning moeten bieden. Curaçao mag hier niet alleen voor staan.

Wij zijn blij dat de Curaçaose autoriteiten ons beloofden ons de komende tijd op de hoogte te houden van de ontwikkelingen. Wij blijven ze kritisch volgen.

Dagmar Oudshoorn, directeur Amnesty International Nederland

Yara Boff Tonella, projectleider migranten- en vluchtelingenrechten Curaçao