‘Veilig’ Turkije stuurt tientallen Afghanen terug
- Ongeveer dertig Afghaanse asielzoekers werden gevangengenomen en kregen geen toegang tot een asielprocedure. Uiteindelijk werden ze teruggestuurd naar Afghanistan ondanks hun vrees voor aanvallen van de Taliban.
- Dit is geen losstaand incident. In december 2015 onderzocht Amnesty gedwongen terugkeer en andere schendingen tegen Syriërs en vluchtelingen uit andere landen.
- De Afghanen die zijn teruggestuurd, werden vastgehouden in een Turks centrum dat werd gefinancierd door de EU.
De inkt van het akkoord tussen de EU en Turkije was nog niet droog toen de Afghanen op 18 maart werden teruggestuurd naar Kabul, waar ze voor hun leven vrezen.
‘Als we teruggaan, worden we gedood’
Op vrijdag 18 maart om 23.40 uur ontving Amnesty een telefoontje van een Afghaanse asielzoeker. H.R. was in paniek en vertelde dat hij in een vliegtuig in Istanbul zat. Een uur later belde hij weer tijdens een tussenlanding in Ankara. Hij vertelde dat hij samen met ongeveer dertig andere Afghaanse mannen, vrouwen en kinderen gedwongen werd teruggestuurd naar Kabul, nadat hun verzoek tot het aanvragen van asiel in Turkije was geweigerd.
H.R. vertelde dat hij met de boot Griekenland probeerde te bereiken toen de Turkse kustwacht hem onderschepte. Vervolgens werd hij vastgehouden in Izmir. Hij vertelde dat hij na vijf dagen detentie fysiek werd gedwongen om zijn vingerafdruk te zetten op een document waarin hij ‘instemde’ met een vrijwillige terugkeer naar Afghanistan. Hij kreeg geen kopie van het document.
In het telefoongesprek met Amnesty zei de man: ‘We willen niet terug, want we lopen gevaar in Afghanistan. Als we teruggaan, worden we gedood door de Taliban.’
De vlucht van Ankara naar Kabul vertrok om 1.30 uur op zaterdag 19 maart. Amnesty International heeft foto’s gezien van H.R.’s boarding pass en reisdocumenten van de Afghaanse autoriteiten in Turkije. Hierop stond dat hij werd ‘gedeporteerd omdat hij op illegale wijze Turkije was binnengekomen’.
H.R. reageerde zondagmiddag vanuit Kabul nog op onze berichten, maar latere pogingen om hem te bereiken, mislukten. Het leek alsof zijn telefoon was uitgeschakeld. De Turkse immigratiedienst bevestigt dat er 27 Afghanen zijn teruggestuurd, maar houdt vol dat zij op vrijwillige basis het land hebben verlaten en dat niemand een verzoek tot asiel had ingediend.
Geen incident
De gebeurtenissen die H.R. beschrijft komen overeen met de gedwongen terugkeer en andere schendingen die Amnesty documenteerde in een rapport in december 2015. Toen werden asielzoekers aan de westelijke grens onderschept, vastgezet en teruggestuurd naar Syrië en Irak nadat ze waren gedwongen papieren te ondertekenen dat ze vrijwillig wilden terugkeren.
De Europese Commissie beloofde in een reactie op dit rapport deze ‘serieuze kwestie in de gaten te houden’. Maar de Commissie erkent deze schendingen niet, die ook door andere organisaties zijn vastgelegd, en stond toe dat Turkije werd bestempeld als ‘veilig derde land’.
In de afgelopen maanden werd steeds meer vluchtelingen die van Griekenland naar Turkije waren teruggestuurd, overgebracht naar het door de EU gefinancierde Erzurum Removal Centre. Hier werden ze vastgehouden en vervolgens gedwongen teruggestuurd naar hun thuisland, zonder dat ze toegang hadden gehad tot een advocaat of tot een asielprocedure.
EU/Turkije-akkoord
Zonder mensenrechtencriteria of onafhankelijke controle op de implementatie van het EU/Turkije-akkoord, kunnen er nog meer asielzoekers slachtoffer worden van deze schendingen.
Uit deze en eerdere zaken blijkt dat het terugsturen van asielzoekers naar Turkije niet kan doorgaan. Turkije is geen veilig land voor asielzoekers. De EU moet, los van Turkije, zorgen voor veel meer hervestigingsplaatsen in Europa. Daarnaast moet het met partner Turkije werken aan het beëindigen van het schenden van rechten van vluchtelingen.
Hoewel de Turkse wet de rechten van vluchtelingen om asiel aanvragen beschermt, is de praktijk totaal anders. Uit Amnesty-onderzoek blijkt dat asielaanvragen voor mensen die in Turkije verblijven zelden worden behandeld. Amnesty heeft de Turkse autoriteiten meerdere malen gevraagd om inzage in het aantal asielaanvragen en het aantal toegekende vluchtelingenstatussen. Deze verzoeken worden geweigerd, omdat deze informatie ‘vertrouwelijk’ zou zijn.
