De lange adem van de vrijheid in tijden van onderdrukking

Vandaag staat de voorzitter van Amnesty Turkije, Taner Kılıç, opnieuw voor de rechter. Andrew Gardner, Amnesty-onderzoeker in Turkije, schreef voorafgaand aan de rechtszaak tegen Taner over de problemen waar Turkse burgers mee worstelen.

UPDATE: Enkele uren na het plaatsen van dit bericht, werd Taner voorwaardelijk vrijgelaten. Lees meer over zijn vrijlating.

‘Ik heb in mijn werk duizenden toegewijde mensen ontmoet, maar Taner Kılıç is zonder twijfel het meest opmerkelijk en het meest onverzettelijk’, aldus Michel Gaudé, voormalig hoofd van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen (UNHCR) in Turkije. Diezelfde Taner Kılıç staat vandaag terecht wegens verzonnen beschuldigingen van terroristische misdrijven.

Als hij schuldig wordt bevonden, kan hij worden veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf.

Vastberaden en onvermoeibaar

Ik ontmoette Taner, een toegewijde mensenrechtenadvocaat en voorzitter van Amnesty International Turkije, voor het eerst in 2014. Hij was ook toen al heel serieus en vastberaden, maar ook opgewekt. Hij had een geweldig gevoel voor humor. Ik vond hem meteen aardig, maar ik was vooral heel erg onder de indruk van zijn onvermoeibare inzet voor vluchtelingen en asielzoekers die vrijwel nergens terecht konden. Hij zette zich in voor mensen die gedetineerd waren of dreigden te worden uitgezet. Hij onderhandelde met plaatselijke autoriteiten en spande rechtszaken voor ze aan. Hij organiseerde mensenrechtentrainingen voor de lokale politie en overheidsfunctionarissen. En hij mobiliseerde en motiveerde de plaatselijke bevolking om het leven van deze vluchtelingen te verbeteren. Hij was niet alleen een effectieve pleitbezorger, maar ook een gepassioneerde activist voor vluchtelingen; een fantastische combinatie voor een mensenrechtenverdediger.

Nu de harde aanpak na de coup steeds meer verankerd lijkt te zijn in het dagelijks leven, is er meer dan ooit behoefte aan mensen als Taner. Maar de situatie van Taner laat zien dat je stem laten horen voor de vrijheid van anderen je je eigen vrijheid kan kosten.

Arrestatie

Taner werd bijna acht maanden geleden gearresteerd en beschuldigd van ‘lidmaatschap van een terroristische organisatie’. De belangrijkste beschuldiging is dat hij ByLock zou hebben gedownload, de messaging-app die volgens de overheid is gebruikt door de Gülen-beweging, die er door de Turkse autoriteiten van wordt beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de couppoging van 2016.

De staat heeft na acht maanden nog geen enkel geloofwaardig bewijs kunnen overleggen om deze beschuldiging, of überhaupt een legitiem, daadwerkelijk strafrechtelijk vergrijp, te staven. In tegendeel: volgens twee onafhankelijke forensische rapporten is er geen enkel bewijs dat ByLock ooit op zijn telefoon geïnstalleerd is geweest.

Bespottelijke beschuldigingen

De bespottelijke beschuldigingen tegen Taner staan niet op zichzelf. Sterker nog, er is een duidelijk patroon van beschuldigingen van mensenrechtenverdedigers. Zakenman, filantroop en burgermaatschappelijk leider Osman Kavala werd in oktober gedetineerd. Er is geen enkel bewijs gepresenteerd voor de belachelijke beschuldiging, die in alle overheidskranten te lezen was, dat hij deel zou hebben genomen aan de couppoging.

Raci Bilici, leraar en voorzitter van de afdeling Diyarbakir van de Human Rights Association, wordt vanwege zijn burgermaatschappelijk activisme beschuldigd van lidmaatschap van de gewapende Koerdische Arbeiderspartij (PKK), die door de overheid wordt gezien als een terroristische organisatie.

Het patroon is duidelijk. Als je effectief bent, als je een doorn bent in het oog van degenen die niet gediend zijn van mensenrechtenactivisme, dan betaal je daar de prijs voor. Beschuldigingen tegen prominente personen zijn bedoeld om de gemeenschappen die ze vertegenwoordigen angst aan te jagen en het zwijgen op te leggen.

Niet op de lijst

Vorige maand was er een opvallende wending: de Turkse autoriteiten gaven toe dat ze fouten hadden gemaakt en dat duizenden mensen onterecht waren beschuldigd van het downloaden van ByLock. Ze publiceerden lijsten met 11.480 mobiele telefoonnummers om aan te geven dat deze mensen niet langer werden beschuldigd van misdrijven, waarna gevangenen massaal werden vrijgelaten. Helaas staat Taner nog niet op deze lijst. De onrechtvaardigheid van de hechtenis van Taner is duidelijk en gedocumenteerd. En toch gaat zijn rechtszaak verder.

Maar dat de autoriteiten hebben toegegeven dat duizenden mensen onterecht hebben vastgezeten op basis van onjuiste informatie over ByLock op hun telefoon, betekent dat er hoop is voor de mensen die zich inzetten voor de vrijlating van Taner. En dat zijn er veel. De afgelopen acht maanden hebben meer dan een miljoen mensen uit 194 landen en gebieden acties van Amnesty International ondertekend voor de vrijlating van Taner en het intrekken van de aanklachten tegen tien andere mensenrechtenverdedigers die samen met hem worden berecht. Onder deze ondertekenaars zijn tientallen politici en wereldberoemde namen uit de kunstwereld. Zij weten dat de ooit zo levendige Turkse burgermaatschappij pas weer vrij zal kunnen ademen als mensen als Taner vrij zijn.

‘Ik heb het gevoel dat ik in een nachtmerrie leef en ik hoop steeds weer dat ik wakker word’, zei Gulnihal Kılıç, de dochter van Taner, tijdens de laatste hoorzitting tegen me. Het zal moeilijk zijn voor Gulnihal om haar vader vandaag via een videolink in zijn gevangeniscel te zien. Maar ze is ook heel erg trots op hem en dat ben ik ook. Ik ben trots op wat hij heeft gedaan om de levens van zo veel mensen te veranderen. Ik ben trots op zijn vastberadenheid om te blijven staan voor rechtvaardigheid. Maar ik ben er vooral trots op dat ik hem mijn vriend mag noemen.

Een gastblog van Andrew Gardner, Amnesty-onderzoeker in Turkije.