Tunesië: hard optreden tegen maatschappelijke organisaties na maanden van geweld tegen vluchtelingen en migranten

De afgelopen twee weken trad de Tunesische regering ongekend hard op tegen migranten, vluchtelingen en journalisten. Ook mensenrechtenverdedigers die de rechten van vluchtelingen proberen te beschermen moeten het ontgelden. Amnesty International roept de Tunesische autoriteiten op om onmiddellijk een einde te maken aan deze wrede campagne.

Sinds 3 mei hebben de Tunesische autoriteiten mensen die betrokkenen zijn bij vluchtelingenorganisaties gearresteerd, gedagvaard en onderzocht. Het betreft hoofden, oud medewerkers en ook leden van de organisaties. Het gaat om vage beschuldigingen zoals ‘financiële misdrijven ’. Een van de organisaties is een Tunesische organisatie die samenwerkt met het UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. 

Arrestaties en gedwongen uitzettingen  

De Tunesische autoriteiten arresteerden ten minste twee journalisten en klaagden hen aan voor hun onafhankelijke berichtgeving en commentaar in de media. Tegelijkertijd gaan veiligheidstroepen door met het onwettig wegvoeren en gedwongen uitzetten van vluchtelingen en migranten. Ook hebben ze huisbazen gearresteerd en veroordeeld voor het zonder vergunning verhuren van appartementen aan migranten. Tussen 8 en 10 mei arresteerden de autoriteiten twee mensen en veroordeelden ze een andere persoon tot 8 maanden gevangenisstraf voor het huisvesten van mensen zonder papieren. 

Misleidende berichten 

‘De autoriteiten van Tunesië verspreiden misleidende berichten over het werk van maatschappelijke organisaties, vallen werknemers van deze organisaties, advocaten en journalisten lastig en vervolgen hen’ zegt Heba Morayef van Amnesty International. ‘Vluchtelingen en migranten in Tunesie zijn in gevaar gebracht door een lastercampagne die gesteund werd door de Tunesische president. Dit is een huiveringwekkende boodschap naar alle kritische stemmen en ondermijnt het werk van maatschappelijke organisaties.’   

Zware beschuldigingen

Een van de doelwitten van het harde optreden van de regering is de Tunesian Council for Refugees (CTR). Deze organisatie vroeg onlangs hotels om voorstellen in te dienen voor een programma voor de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. De Tunesische autoriteiten arresteerden zowel het hoofd als het plaatsvervangend hoofd van CTR. Ze worden beschuldigd van ‘het vormen van een criminele alliantie met de bedoeling een persoon te helpen Tunesisch grondgebied binnen te komen zonder reisdocumenten’.  

De procureur-generaal van Tunis kondigde aan dat er een officieel onderzoek is gestart tegen ‘een groep verenigingen en organisaties’ die ‘hun mandaat misbruiken om financiële steun te verlenen aan ‘illegale immigranten’’.   

Arrestatie Saadia Mosbah

Op 8 mei arresteerde de Tunesische politie ook mensenrechtenverdediger Saadia Mosbah, hoofd van Mnemty, een Tunesische antiracistische organisatie die steun biedt aan vluchtelingen en migranten. De politie hield haar vast in afwachting van een onderzoek in verband met ‘financiële misdrijven’. De politie doorzocht de kantoren van de organisatie in Tunis en het huis van Mosbah en ondervroeg haar en twee medewerkers van Mnemty over de financiering, activiteiten en partners van de organisatie. 

Buitenlandse financiering gelijk aan verraad

Tijdens een vergadering van de Nationale Veiligheidsraad op 6 mei beschreef president Kais Saied maatschappelijke organisaties als ‘verraders’ en ‘buitenlandse agenten’ die ‘leven op buitenlandse salarissen’ omdat ze buitenlandse financiering ontvingen en de staat ‘beledigden’. 

Kritiek op de staat noemde hij ‘verraad’. Zijn toespraak vond plaats kort na een bijeenkomst over migratie met de ministers van Binnenlandse Zaken van Algerije, Italië, Libië en Tunesië in Rome op 2 mei 2024. 

Tussen juli 2023 en april 2024 beschuldigde de Tunesische president minstens zes keer publiekelijk maatschappelijke organisaties van inmenging in de binnenlandse zaken van Tunesië en het financieren van corruptie. Hij noemde hierbij specifiek dat de organisaties buitenlandse financiering ontvangen. 

Wreed optreden tegen migranten en vluchtelingen

Op vrijdag 3 mei, voor zonsopgang, zetten Tunesische veiligheidstroepen honderden migranten en vluchtelingen, onder wie kinderen en zwangere vrouwen, die kampeerden in een openbaar park in Tunis, het land uit. Uit documentatie van Amnesty International blijkt dat de veiligheidstroepen tijdens de ontruiming traangas en Tasers gebruikten, ook tegen kinderen. Ze schopten en sloegen, ook met wapenstokken.  

In zijn toespraak voor de Veiligheidsraad op 6 mei gaf de president aan dat Tunesische veiligheidstroepen 400 mensen gedwongen hebben teruggestuurd naar de Libische grens, in een schijnbaar collectieve onwettige deportatie. 

Vijftien migranten die sinds 2017 woonden in een jongerencomplex in Marsa, een voorstad van Noord-Tunesië, zijn op 4 mei met geweld doorveiligheidstroepen het land uitgezet. De groep, die in 2011 Libië ontvluchtte, was eerder uit een VN-vluchtelingenkamp in Ben Gardene, in het zuiden van Tunesië, gezet nadat het in 2013 gesloten was. UNHCR had hun asielverzoeken afgewezen. De vijftien mannen worden vastgehouden op beschuldiging van illegaal verblijf in het land. Ze verschenen voor de openbare aanklager zonder vertaler of advocaat.  

Collectieve onwettige uitzettingen

‘De Tunesische autoriteiten voeren willekeurige collectieve onwettige uitzettingen uit zonder behoorlijke procedure of individuele beschermingsbeoordelingen. Het is een duidelijke schending van het internationaal recht.’ zei Heba Morayef. ‘Ze moeten deze uitzettingen onmiddellijk stopzetten en ervoor zorgen dat de rechten van alle vluchtelingen en migranten, inclusief kinderen, te allen tijde worden beschermd.’  

Arrestatie Sonia Dahmani

Op 11 mei arresteerden de autoriteiten advocate en mediapersoonlijkheid Sonia Dahmani, op grond van wetsbesluit 54. Dahmani plaatste op televisie vraagtekens bij beweringen van de autoriteiten dat migranten naar Tunesië komen met de bedoeling zich in het land te vestigen. Op 13 mei veroordeelde een onderzoeksrechter in Tunis haar tot voorlopige hechtenis. 

Arrestaties journalisten

De autoriteiten arresteerden op zaterdag 11 mei ook twee journalisten. Volgens hun advocaten werden ze ondervraagd over hun werk en verschillende kritische opmerkingen die ze in de media hadden gemaakt. Op 15 mei klaagde een onderzoeksrechter in Tunis de twee journalisten aan ‘het publiceren van inhoud met als doel de rechten van anderen te schenden, de openbare veiligheid of nationale defensie te schaden, terreur onder de bevolking te zaaien of aan te zetten tot haat zaaien’. Op 22 mei staan ze terecht. 

De EU-Tunesiëdeal

In juli 2023 ondertekende de Europese Unie een memorandum van overeenstemming met Tunesië waarin de EU er onder meer mee instemde Tunesië technische steun te verlenen om migratie naar Europa tegen te gaan. Het ging onder meer om 105 miljoen euro voor ‘grensbeheer’ en bijna 1 miljard euro aan extra leningen en financiële steun. Deze overeenkomst, zonder transparantie of parlementaire controle, is nog steeds van kracht. Amnesty International uitte herhaaldelijk schriftelijk haar bezorgdheid bij het leiderschap van de EU over de gevolgen van samenwerking met Tunesië zonder voorafgaande beoordeling van de risico’s voor de mensenrechten. 

Oproep Amnesty International

Amnesty Intrenational roept de Tunesische autoriteiten op om onmiddellijk een einde te maken aan deze wrede campagne en alle wraakacties tegen medewerkers van maatschappelijke organisaties stop te zetten. ‘De Tunesische autoriteiten moeten alle mensen vrijlaten die enkel en alleen vastzitten voor het uitoefenen van hun vrijheid van meningsuiting en hun vrijheid van vereniging. Mensen moeten de vrijheid hebben om zich te uiten zonder bang te hoeven zijn voor represailles’, aldus Heba Morayef. 

De Europese Unie moet dringend haar samenwerkingsovereenkomsten met Tunesië herzien om er zeker van te zijn dat ze niet medeplichtig is aan mensenrechtenschendingen tegen migranten en vluchtelingen of aan het hardhandig optreden tegen media, advocaten, migranten en activisten.