Rusland isoleert criciti systematisch van familie

Wie kritiek heeft op de regering, gevangenzit vanwege een afwijkende mening of protesteert tegen de Russische invasie in Oekraïne wordt op alle mogelijke manieren geïsoleerd van zijn of haar familie. Dit is een doelbewuste, politiek gemotiveerde strategie van de Russische autoriteiten om de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken en critici van de regering te straffen.

Doelbewuste strategie

Het rapport ‘Russia: ‘I would love to hug her but it’s impossible. Imprisoned dissenters deprived of family contact,’ toont aan de hand van een aantal opvallende voorbeelden hoe de autoriteiten gebruik maken van mazen in de wet en excuses om dissidenten verder te isoleren, onder wie dissidenten die gevangenzitten vanwege hun kritiek op de Russische invasie in Oekraïne. De autoriteiten gebruiken verschillende tactieken om gevangenen willekeurig het contact met hun familie en vrienden te ontzeggen.
‘Dit zijn geen geïsoleerde praktijken van een paar onbetrouwbare ambtenaren’, zegt Natalia Prilutskaya van Amnesty International. ‘Dit is een doelbewuste strategie van de Russische regering om andersdenkenden te isoleren, het zwijgen op te leggen en hen en hun families nog meer leed te berokkenen. Alle vormen van contact – bezoeken, telefoongesprekken, brieven – worden aan banden gelegd’.

Tactieken

Eén methode is het routinematig weigeren van verzoeken om bezoek en telefoongesprekken als iemand in voorlopige hechtenis zit, vaak zonder opgaaf van redenen. In andere gevallen worden familieleden aangewezen als ‘getuigen’ in de rechtszaak van hun dierbare, waardoor ze geen contact kunnen hebben. In zulke gevallen is het mogelijk dat families hun dierbaren maanden, of zelfs jaren niet zien. Autoriteiten kunnen ook de post van gedetineerden en gevangenen vertragen of correspondentie met bepaalde personen verbieden.
Een andere tactiek is de onaangekondigde overplaatsing van gevangenen van voorlopige hechtenis naar penitentiaire inrichtingen vlak voor een gepland familiebezoek, dat vervolgens wordt geannuleerd. Dergelijke overplaatsingen vereisen toestemming van dezelfde rechtbank die het bezoek goedkeurt. Dat maakt deze praktijken nog cynischer.

Onmenselijk

Wat vaak gebeurt, is dat vlak voor een gepland familiebezoek een gevangene willekeurig wordt geplaatst in een disciplinaire cel vanwege een kleine, vaak verzonnen disciplinaire overtreding. De gevangene krijgt dan geen bezoek en mag geen telefoongesprekken voeren voor de duur van de straf.
Dergelijke praktijken straffen niet alleen de opgesloten dissidenten extra, maar zorgen ook voor psychologisch leed bij de families.
‘Deze tactieken zijn volstrekt onmenselijk. De autoriteiten verwoesten niet alleen het leven van degenen die afwijkende meningen durfden te uiten door ze op te sluiten, ze beroven ook hun dierbaren van de weinige mogelijkheden om contact te houden’, aldus Natalia Prilutskaya. ‘Er moet onmiddellijk een einde komen aan deze wrede mishandeling. Iedereen die slechts gevangen is gezet vanwege het uitoefenen van hun recht op vrijheid van meningsuiting, vereniging en vreedzame vergadering uitoefenden, moeten worden vrijgelaten’.

Schrijnende voorbeelden

Zo kreeg Vladimir Kara-Murza 14 maanden lang geen toestemming om zijn vrouw en kinderen te bellen. Kara-Murza is een oppositiepoliticus, die in april 2022 werd gearresteerd en tot 25 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld op basis van verschillende valse beschuldigingen. ‘Het moeilijkste [in detentie] is de scheiding van je familie’, zei Vladimir Kara-Murza in een interview dat via zijn advocaat werd gepubliceerd.
In april 2022 werd ook Aleksandra (Sasha) Skochilenko, een kunstenares uit Sint-Petersburg, gearresteerd vanwege haar anti-oorlogsactivisme en veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf. Ze werd een jaar lang geïsoleerd van haar partner Sonya, die was aangewezen als ‘getuige’ in de zaak. ‘Na een jaar van scheiding ben ik zo blij dat ik Sasha kan zien. Ik zou haar graag omhelzen, maar dat is onmogelijk,’ zei Sonya tegen Amnesty International.

Mensenrechtenverdediger en medevoorzitter van Memorial, Oleg Orlov werd in februari 2024 veroordeeld tot tweeënhalf jaar gevangenisstraf voor een artikel waarin hij zich kritisch uitliet over de Russische autoriteiten. Zijn vrouw mocht hem pas in april bezoeken, maar net voordat ze hem kon bezoeken, werd Oleg Orlov overgeplaatst van een voorarrestcentrum in Moskou naar een andere regio, meer dan 1.000 km verderop.

Aleksei Gorinov werd in april 2022 gearresteerd en veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf vanwege zijn kritiek op de oorlog in Oekraine tijdens een raadsvergadering. Gorinov werd rijdens het uitzitten van zijn gevangenisstraf herhaaldelijk in een isoleercel geplaatst voor kleine vermeende overtredingen. Zijn familie reisde naar de strafkolonie waar hij was geplaatst, maar hun bezoek werd geweigerd omdat hij vlak voor het bezoek in een isoleercel was geplaatst.

Schendingen van het internationaal recht

Het recht van gedetineerden om contact met de buitenwereld te onderhouden is vastgelegd in internationale mensenrechtenverdragen. Het ontzeggen van contact met familie schendt deze normen en kan neerkomen op een wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Sommige gevallen kunnen neerkomen op incommunicado-detentie of gedwongen verdwijning.
Amnesty International dringt er bij de Russische autoriteiten op aan om iedereen vrij te laten die gevangen zit enkel en alleen omdat ze hun recht op vrijheid van vreedzame vergadering, meningsuiting en vereniging hebben uitgeoefend. De autoriteiten moeten ervoor zorgen dat alle gedetineerden en gevangenen regelmatig contact kunnen onderhouden met hun familie. Het strafrecht moet worden aangepast om willekeurige weigering van contact te voorkomen. Daarnaast roept Amnesty International de Russische autoriteiten op alle gerapporteerde mensenrechtenschendingen te onderzoeken en de verantwoordelijken te berechten.