Syrië: Stel bewijs van massale gruweldaden veilig

Samen met Association of Detainees and the Missing in Sednaya Prison (ADMSP) en Human Rights Watch wijst Amnesty International op de dringende noodzaak om misbruiken door Assad-regering te documenteren.

De Syrische overgangsautoriteiten moeten stappen ondernemen om bewijsmateriaal van gruweldaden gepleegd onder de regering van voormalig president Bashar al-Assad veilig te stellen en te bewaren. Dit gaat onder andere om belangrijke regerings- en inlichtingendocumenten en de plaatsen van gruweldaden en massagraven. Dat zeggen ADMSP, Amnesty International en Human Rights Watch vandaag in een gezamenlijk persbericht.

Gedwongen verdwijningen

“Elke minuut dat er niets wordt gedaan, groeit het risico dat een familie nooit te weten komt wat er met hun vermiste dierbare is gebeurd en dat een functionaris die verantwoordelijk is voor gruwelijke misdaden nooit voor het gerecht wordt gebracht”, zegt Shadi Haroun, programmamanager van ADMSP.

De overgangsautoriteiten moeten samenwerken met relevante VN-organen, Syrische maatschappelijke organisaties en internationale forensische teams om dit bewijs veilig te stellen. Het bewijs kan essentieel zijn om de verblijfplaats van de tienduizenden Syriërs vast te stellen die onder dwang zijn verdwenen door de voormalige regering. En om daders van misdaden onder internationaal recht, waaronder oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid te onderzoeken en vervolgen.

“Na decennia van brute onderdrukking, onrecht en straffeloosheid hebben Syriërs eindelijk een sprankje hoop op gerechtigheid,” aldus Aya Majzoub van Amnesty International. “Dit is een cruciaal moment voor de overgangsautoriteiten van Syrië om resoluut op te treden en te zorgen voor het behoud van bewijs als basis voor verantwoording en verzoening.”

Bewijsmateriaal vernietigd en geplunderd

Onderzoekers van de drie organisaties bezochten Damascus tussen 10 en 20 december 2024. Ze bezochten onder andere tien detentiefaciliteiten, de locaties van zeven massagraven en de militaire rechtbank.

In alle bezochte detentiefaciliteiten zagen de onderzoekers dat officiële documenten vaak onbeschermd werden achtergelaten en dat grote delen werden geplunderd of vernietigd.

Het veiligheids- en inlichtingenpersoneel heeft belangrijke informatie verbrand voordat ze vluchtten toen de regering van Assad viel. Dat zeiden bewoners van de buurten rond sommige van deze faciliteiten, voormalige gevangenen en leden van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) binnen deze faciliteiten.

In sommige gevallen zeiden ze dat gewapende groepen die de controle over de faciliteiten overnamen en gevangenen die net waren bevrijd, ook documenten verbrandden en plunderden. De onderzoekers zagen ook dat gewone mensen, waaronder families van vermiste gevangenen en sommige journalisten, documenten meenamen.

Deze documenten kunnen vitale informatie bevatten over de structuur van het veiligheids- en inlichtingenapparaat van de Syrische staat, de identiteit van degenen die verantwoordelijk zijn voor ernstige misdaden en details over de gevangenen die op deze locaties worden vastgehouden.

Zorgen geuit

ADMSP, Amnesty International en Human Rights Watch hebben deze zorgen geuit tijdens een bijeenkomst met leden van de aan de HTS gelieerde afdeling politieke zaken van de Syrian Salvation Government (SSG) in Damascus op 16 december. Tijdens de bijeenkomst beloofden functionarissen de beveiliging rond belangrijke faciliteiten te versterken.

Onbelemmerde toegang en coördinatie noodzakelijk

Na het veiligstellen van deze locaties en ervoor zorgen dat er niet geknoeid wordt met het overgebleven bewijsmateriaal, moeten de overgangsautoriteiten onmiddellijk onbelemmerde toegang verlenen aan de internationale onderzoeks- en bewijsverzamelingsorganen die door de Verenigde Naties in het leven zijn geroepen. Hiertoe behoren het onafhankelijk, onpartijdig onderzoeksmechanisme (IIIM), het internationaal instituut voor vermiste personen (IIMP) en de onderzoekscommissie voor Syrië (CoI), alsook Syrische maatschappelijke organisaties met ervaring in het analyseren van dergelijk bewijsmateriaal.

Ondersteuning door overheden

Door leiding te geven aan een gezamenlijk en systematisch proces voor het veiligstellen van bewijs, kunnen het IIIM en het IIMP ervoor zorgen dat kritieke documentatie wordt veiliggesteld. Hiermee kan de basis worden gelegd voor het afleggen van verantwoording en gerechtigheid. Regeringen moeten inspanningen om bewijsmateriaal veilig te stellen en te beschermen ondersteunen, onder andere door het verstrekken van de nodige middelen en financiering.

Massagraven

Tijdens de bijeenkomst met de overgangsautoriteiten onderstreepten de organisaties ook het belang van het veiligstellen van de locaties van de massagraven in het hele land. Onderzoekers bezochten de locaties van vier massagraven in de buitenwijken van Damascus en deelden de coördinaten van die locaties met de relevante autoriteiten. Op alle vier de locaties zagen onderzoekers hoe lokale bewoners en families van de vermiste personen probeerden om sommige stoffelijke overschotten op te graven. Bij één massagraf zagen onderzoekers lokale bewoners een been opgraven waar nog vlees aan zat, wat erop wijst dat het recentelijk was begraven.

In 2017 werd in een rapport van Amnesty International over massale ophangingen en uitroeiingen in de Seydnaya gevangenis vastgesteld dat de lichamen van gedetineerden die waren geëxecuteerd of overleden door marteling en onmenselijke omstandigheden in die gevangenis in massagraven waren begraven, onder andere op een van de locaties die onderzoekers in december 2024 bezochten. Onder de vorige regering gaven de autoriteiten stoffelijke overschotten van slachtoffers zelden terug aan familieleden en informeerden ze hen zelden over de dood van hun dierbare.

Lees hier verder over Amnesty’s oproep en eerder onderzoek naar de gruweldaden onder Assad.