Sudan, laat gevangenen vrij en stop gedwongen verdwijningen

De Sudanese autoriteiten moeten onmiddellijk iedereen vrijlaten die willekeurig is vastgezet sinds de militaire machtsovername op 25 oktober 2021, zeggen Human Rights Watch en Amnesty International. Willekeurige arrestaties moeten stoppen en vreedzame protesten mogen niet met geweld worden neergeslagen.

Sinds 25 oktober hebben veiligheidsagenten in de Sudanese hoofdstad Khartoum minstens 30 politieke leiders vastgezet, onder wie 6 kabinetsleden. Op dezelfde dag arresteerde het leger ook premier Abdalla Hamdok. Hij staat onder huisarrest en iedereen die hem wil bezoeken, heeft toestemming nodig van het leger.

‘De afgelopen twee weken heeft het leger brute maatregelen genomen waardoor een kleine, maar belangrijke vooruitgang op het gebied van rechten en vrijheden wordt ondermijnd’, zegt Sudan-onderzoeker Mohamed Osman van Human Rights Watch. ‘Het leger moet onmiddellijk iedereen vrijlaten die willekeurig is opgepakt (…) en een einde maken aan alle illegale detenties en gedwongen verdwijningen.’

Dodelijk geweld

Het leger drukt vreedzame protesten tegen de militaire machtsovername hardhandig de kop in. Amnesty International en Human Rights Watch documenteerden ongerechtvaardigd gebruik van dodelijk geweld door de autoriteiten bij meerdere protesten in Khartoum. Volgens het Centraal Comité van Sudanese Artsen zijn sinds 25 oktober in Khartoum minstens 14 mensen omgekomen doordat er met scherp werd geschoten.

Volgens het African Centre for Justice and Peace Studies (ACJPS), een Sudanese mensenrechtengroepering, werden tussen 25 en 27 oktober meer dan 30 mensen onrechtmatig vastgezet, onder wie ministers, adviseurs van de premier en journalisten. Onderzoek door Amnesty International en Human Rights Watch bevestigt dat ten minste acht van de 30 gedetineerden worden vastgehouden op geheime locaties, zonder toegang tot familie of juridische bijstand.

Luitenant-generaal Abdel Fattah al-Burhan, de legerleider, zei op 26 oktober dat sommige gedetineerden strafrechtelijk vervolgd zouden worden, maar tot nu toe is dit niet gebeurd. Deze omstandigheden kunnen neerkomen op gedwongen verdwijningen.

Gedwongen verdwijningen

Onder de gearresteerden is Khalid Omar Youssef, minister van Kabinetszaken. Hij werd op 25 oktober in het bijzijn van zijn familie opgepakt door een groep veiligheidsagenten die zijn huis binnenviel.

‘Een groep gewapende agenten in burger arriveerde om half vier ’s nachts bij zijn huis en begon schoten in de lucht te lossen voordat ze met geweld naar binnen gingen’, vertelt een naast familielid. ‘Khalid werd het huis uit gesleurd, blootsvoets en in zijn pyjama. Ze stonden hem zelfs niet toe om zich aan te kleden of kleren mee te nemen.’ De familie van Youssef zegt geen informatie te hebben over zijn verblijfplaats en is bezorgd dat de autoriteiten verzonnen aanklachten tegen hem zullen indienen.

Mohamed al-Faki Sulieman, woordvoerder van de Soevereine Raad, was een van de eerste overheidsfunctionarissen die werd opgepakt. Al-Faki was ook plaatsvervangend hoofd van het Comité voor de ontmanteling van het voormalige regime, een overheidsinstantie die verduistering en corruptie door de afgezette regering van Omar al-Bashir moet aanpakken.

Kritiek op het leger

In de weken voor de coup had Al-Faki het leger publiekelijk bekritiseerd. Hij werd volgens familie opgepakt terwijl hij alleen in quarantaine zat thuis wegens besmetting met het coronavirus. ‘We weten niet waar hij is en of hij medicijnen heeft voor zijn chronische aandoeningen, zoals hartproblemen’, zegt een familielid. ‘Wij maken ons grote zorgen.’

Onder de gearresteerden zijn ook Yasir Arman, een politiek adviseur van de premier, en Wagdi Salih, advocaat en prominent lid van het Comité voor de ontmanteling van het voormalige regime. Hun familie weet ook niet waar zij worden vastgehouden.

Volgens het internationaal recht is het een gedwongen verdwijning als iemand wordt vastgehouden door de staat en zijn plaats van detentie niet bekend is gemaakt. Hiermee wordt een arrestant buiten de bescherming van de wet geplaatst. Gedwongen verdwijningen zijn onder alle omstandigheden verboden.

Vrijlatingen

Op 4 november lieten de militairen vier ministers vrij nadat ze 10 dagen in willekeurige detentie hadden gezeten, onder wie de ministers van telecommunicatie en van informatie. Maar op dezelfde dag arresteerde het leger naar verluidt weer drie hooggeplaatste functionarissen: Shareef Osman, de politiek secretaris van de Sudanese Congrespartij, zijn plaatsvervanger Hamzah Farouq en de rapporteur van het Comité voor de ontmanteling van het voormalige regime, Taha Osman. Het drietal werd opgepakt nadat ze een vergadering hadden verlaten in de kantoren van de Verenigde Naties. De VN veroordeelt de arrestaties.

‘We weten niet wie ze heeft meegenomen’, zei een naast familielid van Osman. ‘Er zijn geen getuigen van deze arrestatie. We moeten weten waar ze zijn, zodat we de medicijnen kunnen leveren die hij (Osman) nodig heeft om de vele medische aandoeningen die hij heeft te behandelen.’

Misstanden gaan door

Ondanks regionale en internationale oproepen aan het leger om het harde optreden een halt toe te roepen, gaan de misstanden door. Op 7 november hebben veiligheidstroepen, waaronder politie en het leger, met geweld een protest uiteengedreven door de lerarenvereniging in het noorden van Khartoum.

Volgens een advocaat werden ongeveer 100 leraren en andere demonstranten naar het garnizoen van het militaire centrale commando in Khartoum gebracht. Sommige mensen werden de volgende dag vrijgelaten, maar anderen zitten nog steeds vast zonder toegant tot juridische bijstand en moeten nog officieel worden aangeklaagd voor enig strafbaar feit.

‘Het Sudanese volk heeft recht op vreedzaam protest, op vrijheid en veiligheid en op een eerlijk proces waar het leger niet aan kan tornen”, zegt Sarah Jackson van Amnesty International. ‘Schendingen van mensenrechten door het leger moeten worden aangepakt met een gezamenlijke, gecoördineerde en krachtige regionale en internationale reactie.’