Sudan: constante toevoer wapens draagt bij aan het lijden van burgers

Het conflict in Sudan wordt gevoed door een constante toevoer van wapens naar het land. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van Amnesty International dat vandaag verschijnt.

• Wapens uit China, Rusland, Servië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten en Jemen geïdentificeerd
• Het bestaande wapenembargo voor Darfur is totaal niet effectief
• ‘Dit is een humanitaire crisis die niet genegeerd kan worden’ – Deprose Muchena

Het onderzoek New Weapons Fuelling the Sudan Conflict laat zien hoe recent geproduceerde wapens uit het buitenland Sudan worden binnengebracht, vaak in openlijke overtreding van het bestaande wapenembargo voor Darfur.

Amnesty International kwam er achter dat recent geproduceerde of recent getransporteerde wapens en munitie uit landen als China, Rusland, Servië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten (UAE) en Jemen in grote hoeveelheden naar Sudan worden geïmporteerd. In sommige gevallen worden ze dan doorgestuurd naar Darfur.

Burgerslachtoffers

Sinds de escalatie in het conflict van april 2023 tussen het Sudanese leger (Sudanese Armed Forces, SAF) en de Rapid Support Forces (RSF) zijn al meer dan 16.650 mensen om het leven gekomen. Amnesty International documenteerde eerder burgerdoden bij zowel willekeurge aanvallen als directe aanvallen op burgers.

Sommige van de schendingen van het internationale humanitaire recht door de partijen in het conflict zijn mogelijke oorlogsmisdrijven. Naar schatting zijn meer dan 11 miljoen mensen intern ontheemd. Miljoenen anderen lopen direct risico op hongersnood.

‘De constante toevoer van wapens naar Sudan draagt bij aan burgerdoden en lijden op een imens grote schaal’, zegt Deprose Muchena van Amnesty International.

‘Uit ons onderzoek blijkt dat wapens die het land binnenkomen, in handen komen van strijders die beschuldigd worden van schendingen van het internationale humanitaire recht en de mensenrechten. We hebben een scala aan wapens gevolgd – zoals pistolen, geweren en jachtgeweren – die worden gebruikt door de strijdende partijen in Sudan.

‘Het is duidelijk dat het huidige wapenembargo dat voor Darfur geldt, totaal niet werkt, en uitgebreid moet worden naar heel Sudan. Dit is een humanitaire crisis die niet kan worden genegeerd. Nu er een groot risico op hongersnood is, kan de wereld de burgers in Sudan niet langer in de steek laten.’

Methodologie

Amnesty International analyseerde meer dan 1.900 scheepvaartgegevens uit verschillende landen van twee verschillende gegevensverstrekkers. Daarnaast onderzocht Amnesty open source- en digitaal bewijs – waaronder zo’n 2.000 foto’s en video’s – die recent geproduceerde of recent geïmporteerde wapens in Sudan lieten zien. Amnesty International interviewde ook zeventien regionale experts op het gebied van wapens en Sudan tussen februari en maart 2024. Deze experts bevestigden en onderzochten de data-analyse en toeleveringsketens van de wapens die verschillende groepen gebruiken.

Vanwege het huidige conflict konden de onderzoekers van Amnesty International geen onderzoek doen in Sudan. Alle betrokken bedrijven en partijen zijn voor publicatie op de hoogte gesteld van de bevindingen en kregen de mogelijkheid daarop te reageren. Indien relevant, zijn deze reacties in het onderzoek verwerkt.

Een wereldwijde handel in dood

Amnesty International heeft recent geproduceerde of getransporteerde kleine wapens en munitie geïdentificeerd uit verschillende landen die door verschillende partijen worden gebruikt in het conflict. Geavanceerde drone jammers (om drones te storen), mortieren en anti-materiële geweren uit China worden door beide partijen in het conflict ingezet. Verschillende recent geproduceerde tanks uit de Verenigde Arabische Emiraten zijn door de RSF gebruikt.

Scheepvaartgegevens laten zien dat honderdduizenden luchtpistolen (blanco pistolen) geëxporteerd zijn door Turkse bedrijven naar Sudan over de laatste jaren, met miljoenen losse patronen. Amnesty International vermoed dat deze in Sudan op grote schaal worden aangepast tot dodelijke wapens. Daarom is het noodzakelijk om deze vrijwel geheel ongereguleerde handel diepgaander te bekijken.

Amnesty International zag ook een opkomende trend waarbij kleine wapens die normaal bestemd zijn voor de burgermarkt worden verkocht aan regeringstroepen en gewapende oppositiegroepen. Bedrijven in Turkije en Rusland hebben burgervarianten van kleinere wapens geëxporteerd, die worden gebruikt door beide partijen in het conflict in Sudan.

Voorbeelden hiervan zijn de geweren van Tigt en Saiga-MK – die worden gemaakt door het Kalashnikov Concern uit Rusland – die normaal bestemd zijn voor burgers, maar nu werden verkocht aan wapenhandelaren met sterke banden met de SAF.

Het Turkse bedrijf Sarsilmaz, dat kleine wapens produceert, is de leverancier van de SAF. Daarnaast hebben ook kleine Turkse bedrijven – zoals Derya Arms, BRG Defense en Dağlıoğlu Silah – Turkse jachtgeweren en andere geweren naar Sudan geëxporteerd. Een video die door de RSF op hun officiële X-account werd gepost, en gefilmd zou zijn in Nyala in Zuid-Darfur op 15 februari 2024, laat een RSF-soldaat zien met een BRG 55-geweer afkomstig van het Turkse bedrijf Burgu Metal. Amnesty International vond ook bewijs voor het gebruik van recent geproduceerde Chinese mortieren in El-Daein in Oost-Darfur, en de aanwezigheid van veel kleine Chinese wapens in andere delen van Sudan.

Amnesty’s oproep

‘De VN Veiligheidsraad moet onmiddellijk het wapenembargo uitbreiden naar de rest van Sudan, en ook haar procedures voor monitoren en verifiëren uitbreiden’, zegt Deprose Muchena.

‘Deze uitbreiding van het wapenembargo moet de internationale toevoer en het onwettige doorvoeren van wapens naar het land in de gaten houden en voorkomen. Ook moet het zoveel mogelijk wapens behelzen, om de enorme leveringen van geweren, jachtgeweren, luchtpistolen en munitie naar Sudan tegen te gaan.’

Door de levering van wapens aan Sudan, schenden landen als China en Servië hun verplichtingen onder de artikelen 6 en 7 van het wereldwijde wapenhandelsverdrag (Arms Trade Treaty).

‘Gezien de ernstige en voortdurende mensenrechtenrisico’s, moeten alle staten en bedrijven onmiddellijk stoppen met de levering van alle wapens en munitie aan Sudan. Daaronder vallen ook directe of indirecte toelevering, verkoop of transport van wapens en militair materieel, zoals benodigde technologie, onderdelen, technische hulp, training, en financiële of andere steun. Staten moeten daarnaast ook het vervoer van wapens die bestemd zijn voor de burgermarkt naar Sudan verbieden.

Achtergrond

In april 2023 braken er gevechten uit in Sudan tussen de SAF en RSF paramilitairen. Sindsdien hebben veel andere gewapende groepen zich bij het conflict aangesloten, aan de kant van de SAF of de RSF. De gevechten kwamen na maanden van spanningen tussen de twee groepen over hervormingen van de veiligheidsdiensten, die deel uitmaakten van een onderhandelingsplan voor een nieuwe overgangsregering.

Het conflict heeft tot een enorm aantal intern ontheemden geleid. Naar schattingen van de VN zijn meer dan 7.3 miljoen mensen op de vlucht geslagen sinds april 2023. Nog eens 2.1 miljoen mensen zijn naar buurlanden Tsjaad, Egypte, Ethiopië, Zuid-Sudan en de Centraal Afrikaanse Republiek gevlucht. Daar wonen ze onder schrijnende omstandigheden.

Op 15 april 2024 – een jaar nadat het conflict losbrak – lanceerde Amnesty International een wereldwijde petitie om de VN Veiligheidsraad op te roepen het bestaande wapenembargo van Darfur naar de rest van Sudan uit te breiden. Dit maakt deel uit van een grotere campagne gericht op bescherming van burgers in Sudan, die oproept de verantwoordelijken voor schendingen tegen burgers te berechten.