Spanje: antiterrorismewet bedreigt de vrijheid van meningsuiting

In Spanje worden steeds meer socialemedia-gebruikers, journalisten, advocaten en muzikanten aangeklaagd en veroordeeld omdat ze iets gezegd, getweet of gezongen hebben dat in strijd is met artikel 578 van de strafwet. Dat verbiedt het ‘verheerlijken van terrorisme’ en het ‘vernederen van terrorismeslachtoffers’.

De tientallen aanklachten en veroordelingen hebben geleid tot een klimaat waarin mensen steeds banger zijn om afwijkende meningen te verkondigen of controversiële grappen te maken. Dat blijkt uit het vandaag door Amnesty International gepubliceerde rapport Tweet… if you dare. How counter-terrorism laws restrict freedom of expression in Spain.

Het aantal mensen dat wordt aangeklaagd op grond van artikel 578 stijgt, van 3 personen in 2011 tot 39 in 2017. De afgelopen twee jaar werden 70 mensen veroordeeld. De vrijheid van meningsuiting komt daardoor in Spanje steeds meer onder vuur te liggen.

Internationale wetgeving staat weliswaar toe dat er grenzen worden gesteld aan de vrijheid van meningsuiting, maar die beperkingen moeten een wettig doel dienen, proportioneel zijn en gebonden aan strikte voorwaarden. Veel van de recente processen in Spanje op grond van het ‘verheerlijken van terrorisme’ voldoen absoluut niet aan die eisen.

‘Verheerlijken van terrorisme’

In december 2017 werden de rappers van het collectief La Insurgencia veroordeeld tot twee jaar en één dag cel, negen jaar ontzegging van het recht om in de publieke sector te werken, en 4800 euro boete.

Zij werden aangeklaagd voor het ‘verheerlijken van terrorisme’ op basis van hun songteksten, waaronder de regels ‘We moeten vastbesloten doorgaan met de strijd; alleen de ideologische lijn van de communistische partij zal ons redden’. Het Nationaal Gerechtshof oordeelde dat de rappers de gewapende groepering GRAPO verheerlijkten, die volgens de autoriteiten gelieerd is aan de communistische partij.

Terwijl de reikwijdte van artikel 578 in 2015 werd vergroot in antwoord op de aanslagen in Parijs en de vermeende dreiging van het internationale terrorisme, hebben de meeste rechtszaken op grond van het wetsartikel een link met opgeheven of inactieve gewapende groeperingen uit Spanje zoals de ETA en de GRAPO.

Behandeld als een terrorist

Sinds 2014 leidde een viertal politie-operaties tot grote aantallen arrestaties van mensen vanwege posts op sociale media. Advocaat Arkaitz Terrón zegt dat hij “als een terrorist werd behandeld” vanwege negen tweets, waaronder een grap over de moord op Luis Carrero Blanco door de ETA in 1973. Blanco was minister onder Franco. Terrón werd aangeklaagd voor het ‘verheerlijken van terrorisme’, maar later vrijgesproken.

‘Verheerlijking’ in Europese richtlijn

Naar verwachting wordt in september 2018 een Europese richtlijn over terrorismebestrijding van kracht. Onderdeel daarvan is ‘verheerlijking van terrorisme’. Het Spaanse voorbeeld laat zien dat vaag gedefinieerde misdrijven als ‘verheerlijking van terrorisme’ en ‘vernedering van terrorismeslachtoffers’ een ernstige bedreiging van de vrijheid van meningsuiting vormen.