Somaliland: dringend onderzoek nodig nu gevechten zware tol eisen onder burgers

Tijdens gevechten tussen veiligheidstroepen van Somaliland en gewapende strijders zijn meer dan 100 mensen gedood en meer dan 600 gewond geraakt, onder wie tientallen burgers. De gewapende strijders zijn gelieerd aan de Dhulbahante-clan in de stad Las Anod in het zuidoosten van het land. De veiligheidstroepen hebben de stad willekeurig beschoten. Hierbij zijn ziekenhuizen, scholen en moskeeën beschadigd. Tienduizenden mensen zijn verdreven.

Willekeurige aanvallen

‘Alle partijen in het conflict in Las Anod moeten een einde maken aan de willekeurige aanvallen, samen burgers beschermen en de regels van het internationaal humanitair recht naleven’, stelt Tigere Chagutah, van Amnesty International. ‘Ziekenhuizen en ambulances mogen nooit het doelwit zijn. Er moet een onafhankelijk onderzoek komen naar alle schendingen van de mensenrechten en van het humanitair recht, om ervoor te zorgen dat de verantwoordelijken ter verantwoording worden geroepen en de slachtoffers compensatie krijgen.’ Humanitaire groepen melden dat tussen 154.000 en 203.000 mensen ontheemd raakten en naar naburige steden en dorpen zijn verdreven. Sommigen zijn de grens naar Ethiopië overgestoken. Zij hebben nu dringend humanitaire hulp nodig. Vrouwen, kinderen en ouderen zijn het zwaarst getroffen.

Deze humanitaire crisis wordt verergerd door de gevolgen van de aanhoudende, verwoestende droogte in de regio. Amnesty wil dat alle humanitaire organisaties ongehinderd toegang krijgen om burgers hulp te kunnen bieden in Las Anod en andere getroffen gebieden.

Van 6 februari tot 6 maart 2023 sprak Amnesty International met 37 mensen in de regio Las Anod, onder wie slachtoffers, hun familieleden, getuigen, artsen en hulpverleners. Ook werden de aantallen slachtoffers uit vijf lokale ziekenhuizen gecontroleerd, evenals berichten in de media, van maatschappelijke organisaties en de regering van Somaliland.

Burgerdoden en gewonden

Onder de doden zijn vrouwen, kinderen, ouderen met gezondheidsproblemen en zorgpersoneel. Zij kwamen meestal om tijdens willekeurige aanvallen met raketten, mortieren en andere wapens met een groot bereik. Deze zouden nooit in bevolkte gebieden gebruikt mogen worden. In dichtbevolkte stedelijke gebieden zijn veel ongeleide explosieve wapens, zoals 107 mm-raketten, te onnauwkeurig om onderscheid te maken tussen militaire doelen, burgers en burgerobjecten. Het gebruik ervan in bevolkte gebieden is in strijd met het verbod in het internationaal humanitair recht op willekeurige aanvallen.

Ongerichte aanvallen op de stad Las Anod

Door de willekeurige aanvallen is er volgens getuigen aanzienlijke schade toegebracht aan honderden huizen, moskeeën, scholen en een ziekenhuis. Deze aanvallen zouden gedaan zijn door de troepen van Somaliland die de stad proberen in te nemen.

Het algemeen ziekenhuis van Las Anod is sinds het begin van de gevechten zeker vier keer getroffen. Artsen zonder Grenzen meldde dat het ziekenhuis op 28 februari 2023 tijdens gevechten werd getroffen, waardoor de activiteiten op de kinderafdeling en de bloedbank werden stilgelegd.

Schade

Satellietbeelden van de stad Las Anod zijn door Amnesty vergeleken met die van vóór de aanval, op 24 december 2022, en erna, op 4 maart 2023. Meer dan dertig gebouwen zijn zichtbaar beschadigd. Zeven locaties komen overeen met foto’s die op de grond zijn gemaakt, waaronder het algemeen ziekenhuis van Las Anod, de Salahuldin-moskee en verschillende huizen.

Amnesty analyseerde verschillende foto’s van wapenresten uit verschillende delen van de stad en constateerde dat het ging om restanten van 107 mm-raketten. De schade aan de huizen komt overeen met een inslag van raketkoppen van die grootte. Amnesty International kon niet vaststellen waar de raketten zijn geproduceerd, maar vermoedt dat het om wapens gaat die gewoonlijk in Somaliland worden gebruikt.

Ontheemding en humanitaire crisis

Een moeder vertelde Amnesty International dat haar dochter in het hoofd werd geraakt door een grote granaatscherf die haar op slag doodde: ‘Familieleden brachten haar naar het algemeen ziekenhuis van Las Anod, maar ze was al dood. Mijn dochter werd begraven in een massagraf met verschillende andere mensen die die dag stierven.’

Op dezelfde dag werd Amina Jama Ibrahim, een 38-jarige vrouw, in haar huis in het oosten van Las Anod getroffen door munitie. Naaste familieleden van Amina, waaronder haar schoonmoeder, vertelden Amnesty International dat haar lichaam uiteen werd gereten toen zij door een munitie werd getroffen en dat haar stoffelijk overschot die avond in Las Anod werd begraven.

Humanitaire organisaties uiten hun bezorgdheid over het feit dat de ontheemde gemeenschappen onder erbarmelijke omstandigheden leven met onvoldoende huisvesting en schaarse medische voorzieningen. Vanwege hun veiligheid zijn de ontheemden in hun bewegingsvrijheid beperkt en lopen zij een verhoogd risico op uitzetting. Naar schatting 89 procent van de ontheemden zijn vrouwen en kinderen. Volgens het laatste IPC-rapport (Integrated Food Security Phase Classification) over voedselzekerheid komt deze nieuwe golf van ontheemden op een moment dat ongeveer 214.000 mensen in de Afrikaanse regio Sool te kampen hebben met acute voedselonzekerheid als gevolg van ernstige droogte. Dit verergert de ontberingen van degenen die door het conflict zijn ontheemd, nog verergert.

De autoriteiten van Somaliland zeggen dat zij in samenwerking met lokale en internationale humanitaire organisaties de bevolking van Las Anod zullen voorzien in hun basisbehoeften zoals voedsel, water en medische apparatuur. Drie door Amnesty geïnterviewde hulpverleners verklaarden echter dat de toegang tot Las Anod een groot probleem is vanwege het wijdverbreide geweld en beperkingen die de autoriteiten hen opleggen.

Achtergrond

Somaliland is een gebied in het noordwesten van Somalië. Het verklaarde zich in 1991 onafhankelijk van Somalië. Het is echter door geen enkel land formeel erkend.

Las Anod ligt in het zuidoosten van Somaliland en is de hoofdstad van de betwiste regio Sool. De stad wordt grotendeels bewoond door leden van de Dhulbahante-clan. Las Anod staat sinds 2007 onder controle van Somaliland. In de loop der jaren hebben de Dhulbahante hun grieven geuit tegen de autoriteiten van Somaliland. Ze beschuldigen de autoriteiten van moorden, van het marginaliseren van de clan en de autoriteiten zouden hun regio onderwerpen aan wat zij een ‘economisch embargo’ noemen.

Op 26 december 2022 leidde de moord op een lokale politicus van de Dhulbahante, Abdifatah Abdullahi Abdi, in Las Anod tot wijdverbreide protesten. De veiligheidstroepen van Somaliland reageerden met buitensporig geweld waarbij tientallen demonstranten werden gedood en gewond raakten.

Nadat de autoriteiten van Somaliland hun veiligheidstroepen uit Las Anod terugtrokken, trokken prominente Dhulbahante-leden naar de stad. Na een dagenlang overleg gaven zij een verklaring af waarin ze bekend maakten dat zij geen deel meer uitmaken van het bestuur van Somaliland. Onmiddellijk hierna waren er op 6 februari botsingen tussen de veiligheidstroepen van Somaliland en gewapende strijders die banden hebben met de Dhulbahante-clan. Beide partijen gaven elkaar de schuld van het begin van de gevechten.