Saudi-Arabië: Vrouwen mogen autorijden, maar activisten die het recht bevochten zitten vast

Vanaf zondag 24 juni 2018 mogen Saudische vrouwen autorijden. Het opheffen van het rijverbod is een welkome hervorming, maar het is wrang dat de activisten, die zich hiervoor jarenlang hebben ingezet, in de gevangenis zitten. 

De acht activisten die een maand geleden werden gevangengezet, onder wie Loujain al-Hathloul, Iman al-Nafjan en Aziza al-Yousef, voerden jarenlang actie voor het recht om te mogen autorijden en tegen het onderdrukkende mannelijke voogdijsysteem. Sommigen zitten al meer dan een maand zonder aanklacht vast en moeten mogelijk voor een anti-terrorismerechtbank verschijnen waar ze tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld kunnen worden vanwege hun vreedzame activisme.

Nederland zwijgt
Na vijf weken heeft de Nederlandse regering zich nog altijd niet uitgesproken voor de vrijlating van deze acht vrouwenrechtenactivisten. ‘Mensenrechten zijn een belangrijke pijler van het Nederlandse buitenlandbeleid, maar als het gaat om Saudi-Arabië lijkt Nederland niet bereid deze dappere vrouwen en mannen publiekelijk te steunen’, zegt Eduard Nazarski, directeur van Amnesty International Nederland. ‘Dit geeft niet alleen een signaal aan de Saudische autoriteiten dat het land door kan gaan met de repressie maar het toont ook een schrijnend gebrek aan solidariteit met de gevangen activisten.’

Tegenspraak wordt niet geduld
Terwijl kroonprins Mohammad bin Salman zichzelf graag presenteert als hervormer, treedt hij tegelijkertijd hard op tegen activisten die zich inzetten voor gelijke rechten voor vrouwen. De kroonprins huurde eerder pr-bureaus in om het imago van zijn land op te poetsen en zo buitenlandse investeerders te trekken. Maar iedere mening die afwijkt van de hervormingsagenda van de regering wordt niet getolereerd. Als de kroonprins van Saudi-Arabië daadwerkelijk een hervormer is, dan zou hij alle vrouwenrechten activisten vrij moeten laten, en hen deel laten uitmaken van het hervormingsproces

Op 19 mei 2018 begonnen de Saudische autoriteiten een lastercampagne om vijf van de gearresteerde mensenrechtenverdedigers als ‘verraders’ zwart te maken. In een officiële verklaring die in de media verscheen, worden de activisten en anderen ervan beschuldigd een ‘cel’ te vormen die de staatsveiligheid bedreigd vanwege hun ‘contacten met het buitenland met als doel de stabiliteit en de sociale structuur van het land te ondermijnen’.

Het verhaal van de bange prins
Met een video waarin een hoofdrol is weggelegd voor Gerda Havertong vraagt Amnesty International aandacht voor het lot van de onschuldige activisten en de waarheid achter de pr-campagne van Saudi-Arabië. Gerda Havertong leest in de video het verhaal van de bange prins voor aan een drietal kinderen.

Sinds 1990 wordt in Saudi-Arabië gestreden voor het recht voor vrouwen om te mogen autorijden. Toen gingen 40 vrouwen de weg op, maar zij werden door de politie tegengehouden en enkelen werden geschorst van hun werk. In 2007 werd koning Abdullah met een petitie opgeroepen het rijverbod op te heffen. Het jaar erop plaatste Wajeha al-Huwaider een video van zichzelf achter het stuur op YouTube. In 2011 volgden andere vrouwen haar voorbeeld. Sommigen werden gearresteerd, anderen werden gedwongen een verklaring te ondertekenen dat ze niet meer zouden autorijden. Ten minste een vrouw werd veroordeeld tot tien zweepslagen. In 2013 werd weer actiegevoerd tegen het rijverbod, waarna enkele activisten door de autoriteiten werden bedreigd, de website van de beweging werd gehackt en enkelen korte tijd werden vastgezet.

Nadat in september 2017 de opheffing van het rijverbod werd aangekondigd, kregen de activisten die hier jarenlang voor hadden gestreden telefoontjes waarin ze gewaarschuwd werden om niet in het openbaar te reageren. De activisten lieten zich ondanks de toenemende repressie de mond niet snoeren. Iman al-Nafjan: ‘Nu het rijverbod is opgeheven, kunnen andere zaken worden aangepakt. Het belangrijkst is op dit moment het voogdijsysteem.’

Het voogdijsysteem discrimineert vrouwen en meisjes, omdat ze voor veel activiteiten eerst toestemming van hun mannelijke voogd nodig hebben. Zonder die toestemming mogen ze niet reizen, werken, studeren of trouwen. Vrouwen die zich verzetten tegen deze achterstelling krijgen te maken met intimidatie en arrestatie.