Saudi-Arabië: steeds meer onderdrukking van online vrije meningsuiting
Het afgelopen jaar traden de Saudische autoriteiten steeds harder op tegen mensen die online hun mening uiten. Amnesty International documenteerde de zaken van vijftien mensen die in 2022 werden veroordeeld tot gevangenisstraffen variërend van 10 tot 45 jaar, alleen maar vanwege hun vreedzame activiteiten online.
Saudi-Arabië staat erom bekend dat het hard optreedt tegen mensenrechtenverdedigers, journalisten en leden van het maatschappelijk middenveld. ‘Gewone’ burgers zijn nu ook doelwit als ze op vreedzame wijze hun recht op vrijheid van meningsuiting online uitoefenen. Tegelijkertijd probeert Saudi-Arabië online platforms binnen te dringen om controle te krijgen over de informatie die over het koninkrijk en zijn leiders wordt gepost. Deze onderdrukkende werkwijze legt de hypocrisie van Saudi-Arabië bloot: het land organiseert evenementen waarbij het beweert dat het de vrije verspreiding van informatie online verdedigt.
De vijftien mensen van wie Amnesty de zaken onderzocht, werden vervolgd door de Specialized Criminal Court (SCC). De SCC is in oktober 2008 opgericht om terreurverdachten te berechten. Sinds 2011 wordt het systematisch gebruikt om personen te vervolgen vanwege vage aanklachten waarmee vreedzame politieke activiteiten gelijkgesteld worden met aan terrorisme gerelateerde misdrijven. In de antiterreurwet zijn ‘terrorisme’ en ’terroristische misdaden’ vaag en breed geformuleerd en zijn bepalingen opgenomen die vreedzame meningsuiting strafbaar stellen.
Eenzame opsluiting
De vijftien werden tijdens hun detentie het slachtoffer van een reeks mensenrechtenschendingen, waaronder incommunicado-detentie. Ze werden soms maandenlang in eenzame opsluiting gezet en hadden tijdens hun voorlopige hechtenis geen advocaat. Sommigen werden ook onderworpen aan willekeurige reisverboden wat in strijd is met internationale mensenrechtenwetgeving.
De SCC legt steeds langere gevangenisstraffen op sinds in juni 2022 een nieuwe rechter tot voorzitter van de rechtbank is benoemd. Deze persoon maakte volgens de VN-Rapporteur voor buitengerechtelijke, standrechtelijke of willekeurige executies deel uit van de delegatie die in oktober 2018 door de Saudische autoriteiten naar Istanbul was gestuurd. Hij moest daar naar verluidt schoon schip te maken na de moord op en verdwijning van journalist Jamal Khashoggi.
Het harde optreden tegen mensen die zich online uiten, is slechts één instrument van de Saudische autoriteiten om andersdenkenden te onderdrukken. Vanaf februari 2023 documenteerde Amnesty International de zaken van 67 mensen die waren vervolgd vanwege het uitoefenen van hun recht op vrije meningsuiting, vereniging en vreedzame vergadering. Onder hen zijn mensenrechtenverdedigers, vreedzame politieke activisten, journalisten, dichters en geestelijken. Van hen werden er 32 vervolgd voor het vreedzaam uiten van hun mening op sociale media. Amnesty is zich ervan bewust dat het werkelijke aantal vervolgingen waarschijnlijk veel hoger ligt.
Activisten en personen gevangen gezet wegens tweets
De organisatie heeft gerechtelijke documenten bekeken en gesproken met Saudische organisaties in de diaspora. Ook zijn er gesprekken gevoerd met de families en vrienden van de vijftien personen die lange straffen hebben gekregen voor meningsuitingen op social media.
Salma al-Shehab
Salma al-Shehab is een promovenda aan de Universiteit van Leeds, moeder van twee kinderen en behoort tot de sjiitische minderheid van Saudi-Arabië. In augustus 2022 werd in hoger beroep haar oorspronkelijke gevangenisstraf van 6 jaar verhoogd tot 34 jaar, gevolgd door een reisverbod van 34 jaar. Haar mobiele telefoon werd in beslaggenomen en ze moest haar Twitter-account sluiten. Ze werd 285 dagen in eenzame opsluiting vastgehouden en kreeg geen toegang tot een advocaat gedurende haar hele voorarrest. Al-Shehab werd veroordeeld voor het gebruik van Twitter ter ondersteuning van vrouwenrechtenactivisten zoals Loujain al-Hathloul. Ze had ongeveer 2.000 volgers.
Noura al-Qahtani
Op dezelfde dag dat Salma al-Shehab werd veroordeeld tot 34 jaar gevangenisstraf, werd de straf van Noura al-Qahtani, een 50-jarige Saudische vrouw en moeder van vijf kinderen, verhoogd van 13 tot 45 jaar gevangenisstraf. Ze kreeg ook een reisverbod van 45 jaar, haar mobiele telefoon werd in beslag genomen en haar Twitter-account werd afgesloten. Volgens Amnesty International is dit de langste straf die ooit aan een Saudische vrouw is opgelegd voor vreedzame online uitingen.
Mahdia al-Marzougui
Mahdia al-Marzougui is een Tunesische verpleegster en inwoner van Saudi-Arabië. Zij werd in september 2022 door de Hoge Raad veroordeeld tot een gevangenisstraf van 3,5 tot 15 jaar, gevolgd door uitzetting, voor Tweets waarin zij commentaar gaf op de gebeurtenissen in Tunesië. Ze had minder dan honderd volgers op Twitter. Volgens haar familie werd Mahdia ook in eenzame opsluiting vastgehouden.
Saad Ibrahim Almadi
Saad Ibrahim Almadi is een 72-jarige Saudi-Amerikaanse burger en gepensioneerd ingenieur . Hij werd op 21 november 2021 tijdens een reis naar Saudi-Arabië gearresteerd. Volgens zijn familie zat hij twee maanden vast in eenzame opsluiting. Op 8 februari 2022 verhoogde het Hof van Beroep van de Hoge Raad zijn gevangenisstraf van 16 jaar en 2 maanden tot 19 jaar plus een reisverbod van dezelfde duur. Saad werd aangeklaagd wegens een reeks kritische tweets over het Koninkrijk die hij tijdens zijn verblijf in de VS had geplaatst. Hij had minder dan ztweehonderd volgers op Twitter. Zijn familie heeft sindsdien vernomen dat hij tijdens zijn detentie in coma is geraakt en dringend medische behandeling nodig heeft.
Tien Egyptische Nubische mannen
In oktober 2022 veroordeelde de Hoge Raad tien Egyptische Nubiërs, een etnische minderheidsgroep uit Zuid-Egypte en Noord-Soedan, tot 10 tot 18 jaar gevangenisstraf. Zij werden beschuldigd van het plaatsen van berichten op sociale media en solidariteit met een vogelvrij verklaarde islamitische organisatie. Een familielid vertelde Amnesty International dat sommige van de mannen ernstige gezondheidsproblemen hebben. Na het beroep van hun advocaat bevestigde de Hoge Raad op 2 februari 2023 hun gevangenisstraffen.
Mohammed al-Rabiah
Mohammed al-Rabiah, een voorstander van het recht voor vrouwen om te rijden in Saudi-Arabië, werd in mei 2018 gearresteerd tijdens een hardhandig optreden tegen mensenrechtenverdedigers. De SCC verhoogde zijn gevangenisstraf van 6 naar 17 jaar in december 2022, volgens activisten, ondanks het feit dat zijn straf in september 2022 was voltooid.
Infiltratie van Twitter
Het is onduidelijk hoe de Saudische regering de bovengenoemde personen heeft geïdentificeerd of waarom zij ervoor heeft gekozen hen als doelwit te kiezen. Deze recente vervolgingen vallen echter samen met onthullingen dat Saudische autoriteiten Twitter hebben geïnfiltreerd om informatie over dissidenten te verzamelen.
In december 2022 veroordeelde een Amerikaanse rechtbank de voormalige Twitter-manager Ahmad Abouammo wegens spionage voor Saudi-Arabië, door ‘toegang tot, toezicht op en overdracht van vertrouwelijke en gevoelige informatie die kon worden gebruikt voor het identificeren en lokaliseren van Twitter-gebruikers die van belang waren voor de Saudische koninklijke familie’. Volgens de aanklacht, die Amnesty International heeft bestudeerd, heeft Abouammo de namen en informatie verstrekt van Twitter-accounts ‘die informatie plaatsen die kritisch of beschamend is voor de Saudische koninklijke familie en de regering van KSA’.
Bovendien staat in de aanklacht dat een Saudische ambtenaar Abouammo verzocht een account van een Twittergebruiker met ‘kritische informatie over de Saudische Koninklijke familie en het Saudische lid van de Koninklijke familie’ te verwijderen en persoonlijke informatie van het account te delen.
‘De Saudische autoriteiten moeten onmiddellijk en onvoorwaardelijk alle personen vrijlaten die worden vastgehouden voor het vreedzaam uitoefenen van hun recht op vrijheid van meningsuiting’, stelt Philip Luther van Amnesty International. ‘Twitter moet ook intern onderzoek doen naar de impact van de infiltratiepogingen van de Saudische autoriteiten op zijn werk, als het dat nog niet heeft gedaan, en de resultaten van zijn onderzoek openbaar maken. Daarnaast moet duidelijk maken welke maatregelen het heeft genomen om inbreuken in de toekomst te voorkomen’.
Sportswashing van de FIFA
De FIFA heeft besloten om de organisatie van het wereldkampioenschap voetbal voor clubs in december 2023 toe te wijzen aan Saudi-Arabië. Steve Cockburn, hoofd Economische en Sociale Rechtvaardigheid van Amnesty International zegt hierover:
‘De FIFA heeft opnieuw de gruwelijke mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië genegeerd. Een website om toerisme in Saudi-Arabië te promoten werd eerder al toegelaten als sponsor van het wereldkampioenschap voetbal voor vrouwen. Nu de FIFA het koninkrijk heeft gepresenteerd als gastheer van het wereldkampioenschap voor clubs, houdt de organisatie weer geen rekening met de vrijheid van meningsuiting, discriminatie of de rechten van werknemers. De FIFA gooit opnieuw haar eigen mensenrechtenbeleid overboord en is medeplichtig aan schaamteloze sportswashing, waarbij sport wordt ingezet om een reputatie te zuiveren.’
‘De afgelopen maanden hebben de Saudische autoriteiten hun gezag op brute wijze laten gelden door gevangenisstraffen van tien tot 45 jaar uit te delen aan mensen die zich vreedzaam online uitten. De autoriteiten blijven ook mensen executeren voor een breed scala aan misdrijven. Vorig jaar werden op één dag 81 mensen ter dood gebracht, van wie velen werden berecht in uiterst oneerlijke processen.’
De FIFA heeft 7,5 miljard dollar aan inkomsten gegenereerd tussen 2019 en 2022. De organisatie verwacht de komende vier jaar 11 miljard dollar te verdienen, toch heeft het nog steeds geen akkoord bereikt over een compensatiefonds voor migrantenwerknemers in Qatar.
