Saudi-Arabië: slopen woonwijken en gedwongen uitzettingen

De Saudische autoriteiten voeren een grootschalig plan uit waarbij wijken worden gesloopt en mensen hun huis worden uitgezet. Het plan maakt deel uit van de strategie van de kroonprins Mohammad bin Salman om ‘Vision 2030’ te bereiken. Het treft een half miljoen mensen in meer dan 60 wijken in de stad Jeddah, schendt internationale mensenrechten en discrimineert buitenlanders. Amnesty International roept de Saudische autoriteiten op een einde te maken aan de huisuitzettingen.

Amnesty International bestudeerde een document van de gemeente Jeddah, waarin de ontwikkelingsplannen vanaf 2019 worden besproken. De vernietiging van wijken heeft invloed op meer dan 558.000 bewoners. In oktober 2021 begon de sloop van de wijken en het werk is sindsdien doorgegaan.

The Saudi Gazette maakte op 31 januari 2022 bekend dat er compensatie beschikbaar is voor burgers. Maar dit geldt niet voor buitenlandse bewoners, die 47 procent uitmaken van de mensen die worden uitgezet. Volgens berichten van de autoriteiten wordt de waarde van de compensatie pas bepaald nadat de gebouwen zijn afgebroken. 

Show ten koste van mensen

‘Achter het progressieve, flitsende imago dat Saudi-Arabië de wereld probeert voor de schotelen, liggen vreselijke verhalen van schendingen. De wereld zal niet voor de gek worden gehouden door deze show. Volgens een document van de gemeente Jeddah werden de plannen voor dit project bijna drie jaar geleden afgerond. De Saudische autoriteiten hebben de bewoners hier niet echt bij betrokken, het niet ruim van te voren aangekondigd, de bewoners geen informatie gegeven over de hoogte van de compensatie en deze niet verstrekt voordat de gebouwen werden afgebroken’, zegt Diana Semaan van Amnesty International.

‘De autoriteiten bouwen dit project ten koste van de mensen die in het gebied wonen. Ze hebben niet alleen bewoners uit hun huizen getrapt zonder hen genoeg tijd of compensatie te geven om een ander huis te vinden. Ook hebben ze honderdduizenden buitenlandse bewoners gediscrimineerd door hen uit te sluiten van compensatie.’

Het onderzoek

Amnesty International interviewde een bewoner, drie activisten en drie journalisten met kennis van de situatie ter plekke. Twee van hen waren in Jeddah tussen februari en mei 2022. Ook verifieerde Amnesty satellietbeelden waarop te zien is hoe ten minste twintig wijken in Jeddah waren vernietigd tussen oktober 2021 en mei 2022. Op dertien video’s was de vernietiging te zien van gebouwen in verschillende wijken.

In april 2022 schreef Amnesty International naar de Saudi Arabian Human Rights Commission met zorgen en vragen over de afbraak van de wijken en de uitzettingen. Er is nog geen antwoord gekomen. 

Elektriciteit afgesloten

Volgens een openbaar officieel document kregen bewoners tussen de 24 uur in de ene wijk en één tot zes weken in andere wijken om te vertrekken. In de Al Ghaleel-wijk bijvoorbeeld, werd van de ene op de andere dag de elektriciteit afgesloten nadat bewoners het woord ‘evacueer’ geschilderd zagen op hun gebouwen. In andere wijken werden schema’s voor evacuatie en afbraak op billboards of via de media verspreid. 

‘Ik hoorde pas over de uitzettingen door een boodschap die met een spuitbus op ons gebouw was geschreven op 22 januari. Er hing ook een bericht op de begane grond, waarin stond dat we voor het einde van de maand moesten vertrekken. Ik zag of sprak geen enkele medewerker van de gemeente of overheid’, zegt een buitenlandse bewoner die drie jaar in een van de gebouwen woonde voordat hij gedwongen moest vertrekken in februari 2022.

In lijn met de VN-Basisprincipes en Richtlijnen inzake Ontwikkelings-gerelateerde Uitzettingen en Verplaatsingen moeten de autoriteiten compensatie en alternatieve huisvesting bieden aan alle bewoners, zonder te discrimineren. Niemand mag dakloos worden na een huisuitzetting. Dat geldt zowel voor burgers als niet-burgers, mensen met en zonder eigendomspapieren, en huurders. Daarnaast moeten alle betrokkenen op de hoogte worden gehouden, op tijd bericht over vertrek ontvangen, van tevoren informatie krijgen en genoeg tijd krijgen om bezwaar te maken tegen de plannen. 

Gestigmatiseerd en geïntimideerd

Aan de staat gelieerde media publiceerden stigmatiserende verhalen over de mensen in de getroffen wijken. Ze beweren dat de meeste mensen ongedocumenteerd zijn en dat de buurten in kwestie ‘overspoeld worden door ziektes, misdaad, drugs en diefstal’. En dat de bewoners ‘schenders van het verblijfs- en werksysteem’ zijn. 

Een burgeractivist vertelde Amnesty International: ‘Hele gemeenschappen worden gesloopt. Wat zal er gebeuren met de meest kwetsbaren? Zowel gedocumenteerde als ongedocumenteerde migranten kunnen zich geen alternatieve woonruimte veroorloven in duurdere wijken. De ongedocumenteerden worden als criminelen afgeschilderd. Er is geen empathie voor hen.’

Klimaat van angst

Er heerst een klimaat van angst over het delen van informatie en het aangeven van schendingen bij dit uitzettingsproces. Volgens een bron van Amnesty International die direct contact had met bewoners in Jeddah, zijn mensen bang voor represailles van de autoriteiten als ze opkomen voor hun rechten. Daardoor zijn ze bang om zich uit te spreken. Een bewoner zei dat hij bang was dat er met hem hetzelfde zou gebeuren als met Abdullah al-Huwaiti. Die werd in april 2020 door veiligheidstroepen gedood nadat hij acties had geleid tegen inbeslagname van land.

Veel mensen protesteren onder pseudoniemen op Twitter. Ze protesteren tegen de hoge kosten van levensonderhoud en wonen voor de mensen die zijn uitgezet, het uitstel van de compensatie, en de stijgende prijzen van huren en verhuiskosten in Jeddah. 

Achtergrond

In 2017 lanceerde Saudi-Arabië Vision 2030, een plan om de economie te diversificeren en meer kansen te creëren voor vrouwen en jonge mensen. In 2021 lanceerde de Saudische kroonprins het Jeddah Central Project, een groot project om 5,7 miljoen vierkante meter land te ontwikkelen. In oktober 2021 begonnen de eerste sloopwerkzaamheden voor dit project. In januari 2022 volgde een tweede ronde en begonnen video’s van de sloop op sociale media te circuleren.