Saudi-Arabië: Ethiopische migranten gedwongen teruggestuurd na detentie onder weerzinwekkende omstandigheden

De Saudische autoriteiten sturen honderdduizenden Ethiopische migranten gedwongen terug naar hun land nadat ze willekeurig en voor onbepaalde tijd in onmenselijke en wrede omstandigheden zijn vastgehouden. En dat alleen omdat ze geen geldige verblijfsdocumenten hebben, iets wat wordt verergerd door het misbruik van het kafala-systeem, zegt Amnesty International in een vandaag verschenen briefing.

Amnesty International roept de Saudische autoriteiten op om gevallen van marteling en de ten minste tien doden die tussen 2021 en 2022 in gevangenschap vielen, te onderzoeken. De nieuwe briefing ‘Forced returns, abhorrent detention conditions of Ethiopian migrants in Saudi Arabia‘ beschrijft de situatie van Ethiopische mannen, vrouwen en kinderen die willekeurig en onder erbarmelijke omstandigheden worden vastgehouden in de overvolle detentiecentra Al-Kharj en Al-Shumaisi. Tussen juni 2021 en mei 2022 moesten ze gedwongen terugkeren naar Ethiopië.
‘Sinds 2017 heeft Saudi-Arabië willekeurig honderdduizenden Ethiopische migranten vastgehouden en gedwongen teruggestuurd onder omstandigheden die zo onmenselijk zijn dat velen als gevolg daarvan ernstige langdurige fysieke en mentale klachten ontwikkelden’, zegt Heba Morayef van Amnesty International. ‘Nu worden meer dan 30.000 Ethiopische staatsburgers vastgehouden onder dezelfde slechte omstandigheden en lopen ze het risico hetzelfde lot te ondergaan. Het feit dat iemand geen geldige documenten heeft, betekent niet dat hij of zij geen mensenrechten heeft.’
‘Saudi-Arabië heeft flink geïnvesteerd in het oppoetsen van zijn imago als onderdeel van zijn ambities om buitenlandse bedrijven en investeerders aan te trekken. Onder dit laagje vernis zit echter een verhaal van gruwelijke uitbuiting van migranten die Saudi-Arabië hielpen zijn grootse visie te realiseren’.
Er zijn naar schatting 10 miljoen arbeidsmigranten in Saudi-Arabië. Amnesty International heeft zich geconcentreerd op de situatie van Ethiopische migranten zonder papieren vanwege plannen die in maart 2022 door de Ethiopische en Saudische autoriteiten werden aangekondigd om tegen het einde van 2022 ten minste 100.000 Ethiopische mannen, vrouwen en kinderen terug te sturen naar Ethiopië.

Gedwongen terugkeer

Sinds 2017 heeft Saudi-Arabië de arrestatie en gedwongen terugkeer van Ethiopische migranten opgevoerd als onderdeel van hard optreden tegen ongedocumenteerde arbeidsmigranten in het land. Onder het Saudische kafala-systeem hebben migranten zonder papieren vaak geen mogelijkheid om hun verblijfsvergunning te regulariseren, en zelfs gedocumenteerde werknemers lopen het risico hun wettelijke verblijfsvergunning te verliezen als ze van werkgever willen veranderen.
In maart 2022 kondigden de Ethiopische autoriteiten aan dat ze zouden meewerken aan de repatriëring van meer dan 100.000 onderdanen die tegen het einde van 2022 in Saudi-Arabië werden vastgehouden. Er zitten ten minste 30.000 Ethiopische migranten vast in overvolle detentiecentra in Saudi-Arabië, omdat ze niet legaal in het land verblijven.

Geconfronteerd met willekeurige detentie voor onbepaalde tijd en onder slechte omstandigheden, zonder mogelijkheid om hun detentie aan te vechten, hadden de gedetineerde migranten geen andere keuze hadden dan ermee in te stemmen terug te keren naar Ethiopië.
Amnesty International is van mening dat de omgeving waarin de migranten zich bevonden, het voor hen onmogelijk maakt om een echt vrijwillige beslissing te nemen in overeenstemming met het principe van vrije toestemming op basis van informatie, en dat hun terugkeer naar Ethiopië neerkomt op gedwongen terugkeer. Het feit dat de Saudische autoriteiten er niet in slagen om van geval tot geval te beoordelen welke bescherming de gedetineerde migranten nodig hebben, creëert ook het risico dat individuen worden teruggestuurd die worden geconfronteerd met mensenrechtenschendingen in eigen land, een schending van het beginsel van non-refoulement.

‘Onmenselijke’ omstandigheden

De Saudische autoriteiten hebben het basisprincipe onder de Nelson Mandela-regels geschonden. In 2015 keurde de Algemene Vergadering van de VN in 2015 uitgebreide regels goed ter bescherming van gevangenen, die bekend staan als de Nelson Mandela-regels. De Mandela-regels bevatten gedetailleerde richtlijnen voor de bescherming van de rechten van mensen die van hun vrijheid zijn beroofd, van gedetineerden in voorarrest tot veroordeelde gevangenen.
Voormalige gedetineerden met wie Amnesty International sprak, beschreven de overbevolking en de onhygiënische omstandigheden in zowel het Al-Kharj-detentiecentrum in Riyad als het detentiecentrum Al-Shumaisi, in de buurt van de stad Jeddah, als ‘onmenselijk’. Ze vertelden over martelingen en afranselingen en zeiden dat er onvoldoende voedsel, water, beddengoed en geen toegang tot toereikende medische zorg was, ook niet voor kinderen en voor zwangeren of ernstig zieken. Amnesty ontdekte ook dat niet-begeleide minderjarigen en zwangeren behoorden tot degenen die gedwongen werden teruggestuurd.

Bilal, een voormalige gedetineerde die 11 maanden vastzat in het detentiecentrum Al-Shumaisi, zei dat hij een kamer deelde met 200 andere mensen, maar dat er slechts 64 bedden waren. Gedetineerden moesten om de beurt op de grond slapen. Hij zei tegen Amnesty International: ‘Het is alsof we geen mensen zijn.’

Mahmoud, een andere gedetineerde die in beide detentiecentra werd vastgehouden, zei dat hun dagelijkse voedseltoelage nauwelijks voldoende was voor één persoon. Twee andere voormalige gedetineerden zeiden dat de autoriteiten elke gedetineerde slechts een halve liter water per dag gaven, ondanks de verzengende hitte in de overvolle gevangenissen.

Ontoereikende gezondheidszorg, dood en ziekte

Alle voormalige gedetineerden vertelden Amnesty International dat luizen en huidziekten veel voorkwamen. Ze zeiden ook dat wanneer luizen zich onder de migranten verspreidden, ze plastic vuilniszakken moesten kopen om als deken te gebruiken en dat ze hun haar moesten afbranden om de luizen te verwijderen omdat de autoriteiten geen andere behandeling boden. Twee humanitaire hulpverleners vertelden Amnesty International dat een aanzienlijk aantal mensen die vanuit de gevangenissen van Saoedi-Arabië naar Ethiopië werden teruggestuurd, leden aan ademhalings- en infectieziekten zoals tuberculose.
Amnesty documenteerde ook sterfgevallen in de detentiecentra Al-Kharj en Al-Shumaisi. Voormalige gedetineerden meldden tien sterfgevallen tussen april 2021 en mei 2022, waarvan er veel plaatsvonden nadat de benodigde medische zorg was geweigerd. Onder hen bevond zich iemand die overleed nadat deze verwondingen opliep door afranselingen. Amnesty International roept de autoriteiten op om deze sterfgevallen in hechtenis te onderzoeken en met name om na te gaan in hoeverre ze verband houden met het weigeren van toereikende medische zorg.

Mahmoud, een voormalige gedetineerde die een cel deelde met een man die bloed braakte, zei dat de autoriteiten hem alleen paracetamol hadden aangeboden. De man stierf op de dag dat hij gedwongen was teruggekeerd in Ethiopië.
Een video, geverifieerd door Amnesty International, toont een groep mannen verzameld rond wat lijkt op een lichaam gewikkeld in een plastic zak, terwijl de mannen salat al-janaza uitvoeren, een islamitische begrafenisritueel.

Afranselingen en martelingen

Zes voormalige gedetineerden vertelden Amnesty dat ze werden geslagen en gemarteld, waaronder met metalen stokken en kabeldraden, ook in het gezicht. Ook werden ze gedwongen om buiten op asfaltwegen te staan in extreme hitte totdat hun huid verbrandde. De gedetineerden zeiden dat ze werden gemarteld nadat ze protesteerden tegen de omstandigheden van hun detentie, of toen ze probeerden medische hulp te krijgen voor een zieke celgenoot.
Hussein, een voormalige gedetineerde, vertelde dat een medecelgenoot stierf nadat de twee waren geslagen: ‘Hij had pijn in z’n ribben en werd niet naar een ziekenhuis gebracht. We smeekten gevangenisbewakers om zijn lichaam mee te nemen nadat hij was overleden… Twee dagen later haalden ze zijn lichaam uit onze cel.’
‘Saudi-Arabië is een van de rijkste landen ter wereld, maar het propt migranten in vuile detentiecentra en weigert hen de juiste medische zorg, voedsel en water te bieden. De voortdurende uitbuiting die in sommige gevallen tot de dood van migranten leidde, duidt op de onwil van de Saudische autoriteiten om de behandeling van arbeidsmigranten te verbeteren. De autoriteiten moeten dringend onderzoek doen naar de dood en marteling van gedetineerde migranten. Beter nog, stoppen ze in de eerste plaats met hen vast te houden,’ zegt Heba Morayef.

Achtergrond

Tussen mei en juni 2022 sprak Amnesty International met elf Ethiopische migranten die in Saudi-Arabië werden vastgehouden voordat ze gedwongen werden teruggestuurd, evenals een familielid van een voormalige gedetineerde, humanitaire hulpverleners en journalisten met kennis van de situatie in de migrantencentra.
Amnesty International controleerde de ligging van de detentiecentra Al-Kharj en Al-Shumaisi door middel van satellietverificatie en geo-geverifieerde video’s.