Russische bezetters beperken Oekraïens onderwijs: toekomst kinderen onzeker

Sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne, riskeren mensen onder Russische bezetting wrede straffen voor het doorgaan met Oekraïens onderwijs. Sommige ouders verbergen hun kinderen om te voorkomen dat ze naar ‘heropvoedings’-instituties in Rusland worden gebracht, ter adoptie worden aangeboden in Rusland, of gedwongen worden naar Russische scholen te gaan.

Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van Amnesty International.

‘Amnesty International heeft bewijs verzameld van 23 leerkrachten en 16 families met schoolgaande kinderen. Zij leven of leefden onder Russische bezetting. De Russische oorlog tegen Oekraïne heeft tot een wijdverspreide onderbreking van het onderwijs in Oekraïne geleid. In de door Rusland bezette gebieden zijn intimidatie en druk een dagelijkse realiteit voor veel gezinnen, kinderen en onderwijzend personeel. Niemand is veilig onder de eindeloze terreurcampagne van Rusland in Oekraïne’, zegt Anna Wright, Amnesty-onderzoeker.

Kinderen gaan stiekem naar school om wraakacties te voorkomen

Op de top van het offensief bezetten Russische troepen ongeveer een kwart van het Oekraïense grondgebied. Nu controleren ze ongeveer een vijfde deel. Ondanks de risico’s probeerden sommige docenten en ouders onderwijs volgens het Oekraïense curriculum te regelen, een paar maanden na de bezetting.

Een regionale onderwijskracht gaf aan dat docenten, studenten en ouders ‘partizanen werden, die gaten groeven in hun tuinen om laptops en mobiele telefoons te verstoppen, of zich verstopten op zolders en in oude schuren om mobiele signalen op te vangen.

Uliyana*, een medewerker van de school-bibliotheek, vertelde Amnesty International dat ze geheime afspraken moest maken met studenten om hen boeken te geven. Russische militaire patrouilles fouilleren op straat in het dorp vaak willekeurig mensen.

Sommige ouders kozen ervoor om te stoppen met school voor de veiligheid van hun kinderen. Polina, moeder van twee, vertelde hoe haar kinderen in de negen maanden van Russische bezetting maar een paar keer buiten hun huis waren, vanwege de angst om naar Rusland meegenomen te worden.

Angst en intimidatie voor mensen in de bezette gebieden

Kseniya*, moeder van de 15-jarige jongen Kyrylo*, uit een bezet dorp in de regio Kherson, vertelde Amnesty International over een huisbezoek van een docent in de lente van 2022. De docent vroeg Kyrylo of hij weer naar school zou komen als die weer open ging in september. Kseniya zei dat hij niet naar school zou gaan. Begin september kwamen mannen in Russische militaire uniformen en zeiden: ‘Als je morgen niet naar school komt, komt de bus de volgende week en neemt je mee naar een weeshuis in Rusland.’ Kyrylo ging weer terug naar school, en zag hoe er Russische staatssymbolen waren opgehangen, en er gewapend personeel bij de deur stond en in het gebouw.’

Een docent uit de bezette gemeenschap Berdiansk in de regio Zaporizhzhia, die de bezette gebieden in juli 2022 verliet maar nog steeds online lessen geeft aan kinderen in de bezette gemeenschappen, vertelde Amnesty International hoe de kinderen nu gedwongen worden om het Russische volkslied te leren en zingen. Degenen die dat weigeren, worden ermee bedreigd dat ze worden weggenomen van hun ouders om naar Russische weeshuizen gebracht te worden voor ‘heropvoeding’.

Op dezelfde school zagen Amnesty International-onderzoekers een briefje dat aan alle studenten werd uitgedeeld waarop stond: ‘Kijk om je heen. Je kunt zien dat Oekraïne Kharkov, Mariupol en andere steden heeft verwoest. Als je niet wilt dat Oekraïne jou doodt, vertel ons dan alles wat je ziet en weet.’

Indoctrinatie en dwang bij docenten

Hanna* en Olena*, docenten uit de regio Kharkiv, die van maart tot september 2022 bezet was, ontvingen sms-berichten van hun schoolhoofden Zij probeerden hen over te halen om terug aan het werk te gaan en het Russische curriculum te onderwijzen toen ze weer open gingen in september 2022. Beide weigerden dit en doken onder.

Olena moest haar appartement verlaten en bij buren gaan wonen, terwijl Hanna in het geheim in haar huis bleef wonen. Dit ging ten koste van hun registratie voor humanitaire hulp (voedselpakketten) die de Russische autoriteiten verstrekken. Tijdens haar interview met Amnesty International gaf ze toe dat het heel zwaar was om acht maanden bezetting te overleven zonder enig inkomen of ondersteuning.

Uit getuigenissen van families in de door Rusland bezette gebieden blijkt dat scholen die weer open zijn gegaan onvoldoende of niet-gekwalificeerd personeel hadden, met berichten over kinderen die alleen in klaslokalen achtergelaten waren en de opdracht hadden gekregen om lesboeken te lezen. De leskwaliteit en discipline zijn achteruit gegaan.

‘De enige manier om Oekraïne te helpen helen en het heden en de toekomst van de Oekraïense kinderen minder pijnlijk te maken, is door Rusland de oorlog te laten beeïndigen. Deze oorlog is een agressieve handeling onder internationaal recht’, zegt Anna Wright.

‘Tot die tijd, moeten de bezettende autoriteiten onmiddellijk stoppen met het intimideren van lokale mensen, het dwingen van leerkrachten om niet ter zake doende onderwijsactiviteiten te ondernemen, en andere schendende praktijken. Tijdens een oorlog of bezetting zijn alle partijen gebonden aan het internationale oorlogsrecht en mensenrechtenwetgeving. Een van die verplichtingen is het zorgen voor het recht van kinderen op toegang tot goed onderwijs, en dat moet worden gerespecteerd.’

Achtergrond

Sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne is Amnesty International bezig met het documenteren van oorlogsmisdaden en andere schendingen van het internationaal oorlogsrecht. Meer daarover hier. 

*Namen aangepast voor veiligheidsredenen