Recht op asiel wereldwijd onder druk door digitale technologie

De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie passen allerlei vormen van digitale technologie toe in asiel- en migratiesystemen. Ze gebruiken datasoftware, algoritmes, biometrie en drones aan de grenzen. Dit vergroot de kans op discriminatie, racisme en disproportionele en onwettige surveillance. Dat stelt Amnesty International in een vandaag verschenen rapport. 

Het rapport Defending the Rights of refugees and Migrants in the Digital Age belicht enkele van de belangrijkste digitale technologische ontwikkelingen in asiel- en migratiemanagementsystemen en de mensenrechtenkwesties die hieruit voortkomen. Het gaat hierbij vooral om systemen die grote hoeveelheden gegevens verwerken. 

‘Het rapport focust op de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van digitale alternatieven voor detentie, waaronder technologieën voor het “uitbesteden” van grensbewaking aan derde landen, datasoftware, biometrie en algoritmische besluitvormingssystemen’, zegt Matt Mahmoudi van Amnesty International. 

‘De verspreiding van deze technologieën vergroot de kans op discriminatie, racisme en disproportionele en onwettige surveillance.’ Staten zetten deze technologieën op zo’n manier in dat de mensenrechten van vluchtelingen en migranten erdoor geschonden worden. 

Hoe digitale technologie wordt gebruikt

Amnesty’s rapport beschrijft hoe overheden wereldwijd bepaalde technologieën gebruiken voor asiel- en migratiemanagement. Grensautoriteiten in de Verenigde Staten zetten het Intensive Supervision Appearance Program (ISAP) en het Electronic Monitoring Device Program in om migranten en asielzoekers die uit detentie zijn vrijgelaten, te observeren.  

Deze technologieën leiden echter tot mensenrechtenschendingen. Het rapport gaat ook in op de “slimme” surveillance-infrastructuur van de Amerikaanse overheid, zoals AI-gestuurde wachttorens langs de grens tussen de VS en Mexico. Daardoor neemt het risico op het profileren van zwarte, Latijns-Amerikaanse en andere geracialiseerde gemeenschappen toe. 

Het Verenigd Koninkrijk gebruikt verplichte elektronische enkelbanden. Hiermee worden alle buitenlanders die gedeporteerd dreigen te worden gevolgd. Er is een voorstel voor gezichtsherkenning met behulp van smartwatches. 

Drones en leugendetectors 

De EU surveilleert met onder meer drones boven de Middellandse Zee om vluchtelingen- en migrantenboten op te sporen. In samenwerking met de Libische autoriteiten probeert de EU zo te voorkomen dat ze de Europese kusten bereiken. 

In Hongarije, Griekenland en Letland werd een door de EU gefinancierd geautomatiseerd grensbewakingssysteem getest. Het project maakte gebruik van een AI-“leugendetectiesysteem” om mensen te ondervragen die de grens willen oversteken. Het systeem analyseert de kleinste details van gelaatsuitdrukkingen met behulp van gezichts- en emotieherkenningstechnologieën. Mensen die volgens het systeem de vragen eerlijk beantwoorden krijgen een code waarmee ze de grens over kunnen. 

Daarnaast toont ons rapport aan hoe Oostenrijk, België, Denemarken, Duitsland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk steeds meer wetten invoeren die het mogelijk maken om telefoons van asielzoekers in beslag te nemen. Zo kan gecheckt worden of wat mensen tijdens hun asielprocedure vertellen, overeenkomt met de mobiele telefoongegevens. Als dit tot onduidelijkheden leidt, kan dat gevolgen hebben voor hun asielaanvraag.

Vluchtelingen, migranten en asielzoekers gediscrimineerd 

Al deze technologieën dragen bij aan uitsluiting en verhinderen de bewegingsvrijheid van zwarte, islamitische en andere gediscrimineerde migranten, asielzoekers en vluchtelingen. Ze zorgen voor grensbewakingssystemen die discrimineren op basis van ras, etniciteit, nationaliteit en burgerlijke staat. 

De EU heeft bijvoorbeeld met behulp van een reeks technologieën haar grenzen virtueel uitgebreid naar het Middellandse Zeegebied en doorreisgebieden in Afrika, waardoor iedere beweging kan worden gevolgd. 

 ‘Racisme zit diep ingebakken in migratie- en asielmanagementsystemen’, zegt Charlotte Phillips van Amnesty International. ‘Deze technologieën zijn deels gebaseerd op vooroordelen, waardoor het recht op non-discriminatie en andere mensenrechten in het geding komen.’ 

Visie Amnesty

Staten moeten geen technologieën gebruiken die in strijd zijn met de mensenrechten. Er moet een verbod komen op AI-systemen die menselijke emoties herkennen net als op geautomatiseerde systemen op het gebied van risicobeheersing en profileren. Hetzelfde geldt voor voorspellende technologieën die een onrechtmatige bedreiging vormen voor het recht op asiel.