Qatar: ook onder nieuwe wetgeving groot risico op uitbuiting arbeidsmigranten

Wijzigingen in de arbeidswetgeving in Qatar veranderen vrijwel niets aan de situatie van arbeidsmigranten. Ook onder de nieuwe wetgeving, die volgens de Qatarese regering het bekritiseerde ‘sponsorsysteem’ afschaft, zijn arbeidsmigranten overgeleverd aan de genade van uitbuitende werkgevers.

Zij lopen (daardoor) onverminderd groot risico op gedwongen arbeid. Dat geldt ook voor arbeidsmigranten die werken aan de bouw van stadions en infrastructuur voor het Wereldkampioenschap Voetbal in 2022. Dit blijkt uit ons vandaag verschenen rapport ‘New Name, Old System?

Nieuwe naam, oud systeem

Hoewel de nieuwe wetgeving afscheid neemt van het begrip ‘sponsor’ blijven de fundamenten van het systeem intact. De belangrijkste oorzaken voor misbruik blijven. Het sponsorsysteem vereist van buitenlandse arbeidskrachten dat zij een lokale sponsor hebben. Deze zorgt voor de toestemming om het land binnen te komen, ziet toe op het verblijf, moet toestemming geven als de arbeider van baan wil veranderen en geeft toestemming om het land weer te verlaten (in 90 procent van de gevallen neemt de sponsor het paspoort van de arbeidsmigrant in).

FIFA, sponsors van FIFA en buitenlandse regeringen die zaken willen doen met Qatar kunnen en mogen deze hervorming niet misbruiken om te beweren dat problemen met de uitbuiting van arbeidsmigranten zijn opgelost. Als de hervorming hierbij blijft, zullen alle arbeidsmigranten in het hele land – zij die bouwen en werken aan de stadions, hotels en transportnetwerken waar elke speler en fan in Qatar gebruik van zal maken – ernstig risico blijven lopen dat hun mensenrechten geschonden worden.

Arbeidsmigranten blijven kwetsbaar

Amnesty International waarschuwt dat de nieuwe wet die op 13 december 2016 in werking treedt –Law No. 21 on the Entry, Exit and Residency of Foreign Nationals– de uitbuitende relatie tussen werkgevers en werknemers niet significant zal veranderen. De nieuwe wet vervangt de beruchte ‘sponsorwet’ uit 2009, die alom gezien werd als belangrijkste drijfveer achter de uitbuiting. Echter, door drie belangrijke bepalingen in de nieuwe wet blijven werknemers kwetsbaar voor uitbuiting en dwangarbeid:

• Werknemers hebben gedurende de contractperiode, die soms wel vijf jaar geldt, nog steeds toestemming van hun werkgever nodig om van baan te veranderen. Wanneer de arbeider zonder toestemming voor een andere werkgever werkt, blijft dit een strafbaar feit.
• Werknemers hebben nog steeds uitreisvergunningen nodig om het land te verlaten. Deze kunnen geblokkeerd worden door werkgevers. Een overheidscomité zal een beroep tegen dergelijke uitreisverboden beoordelen.
• Door een maas in de wet is het voor uitbuitende werkgevers gemakkelijk – én legaal – om de paspoorten van werknemers in beslag te nemen, een praktijk die tot nu toe illegaal was.

De nieuwe wet verandert ook niets aan de situatie van de duizenden migranten die als huishoudelijke hulp werkzaam zijn in Qatar. Zij zijn nog steeds uitgesloten van de belangrijkste arbeidsbescherming in de Qatarese wet.

Amnesty roept Qatar op om zijn arbeidswetgeving daadwerkelijk te hervormen, waarbij uitreisvergunningen ondubbelzinnig worden afgeschaft, inbeslagname van paspoorten onder alle omstandigheden wordt verboden, en werknemers worden gevrijwaard van de verplichting om toestemming van werkgevers te verkrijgen om van baan te mogen veranderen.

De verantwoordelijkheden van FIFA en de voetbalwereld

De bouwprojecten voor het Wereldkampioenschap Voetbal 2022 zullen de komende twee jaar hun piek bereiken, met de bouw van ten minste acht stadions, hotels, transportnetwerken en andere infrastructuur. Halverwege de voorbereidingen kan worden vastgesteld dat de Qatarese autoriteiten niet genoeg gedaan hebben om duidelijk gedocumenteerde mensenrechtenschendingen aan te pakken. FIFA kan niet schaamteloos ambivalent blijven als het gaat om het lot van arbeiders in Qatar. Deze schendingen blijven de reputatie van FIFA en hun WK aantasten, tenzij ze aandringen op structurele veranderingen in de relatie tussen werkgevers en arbeidsmigranten.

Ook de grote clubs die trainen en spelen in Qatar, en daarmee het land helpen zich te vestigen als een podium voor de elite van het wereldvoetbal, mogen niet wegkijken. Voetbalclubs als FC Barcelona die in Doha spelen, moeten hun gastheren duidelijk maken dat ze in een mensenrechtenvriendelijke omgeving wensen te spelen. Spelers en clubs kunnen niet in een luchtbel leven.

Lees het Amnesty-rapport New Name, Old System? – Qatars new employment law and abuse of migrant workers.