Proactief politieoptreden leidt tot discriminatie in Nederland

Mensen van kleur en mensen met een migratieachtergrond worden in Nederland vaker onderworpen aan politiecontroles dan oorspronkelijke Nederlanders. Etnisch profileren is een vorm van discriminatie en daardoor in strijd met de mensenrechten. Het vertrouwen in de politie wordt erdoor geschaad en dat maakt de criminaliteitsbestrijding minder effectief, stelt Amnesty in een nieuw rapport.

Amnesty constateert dat etnisch profileren plaatsvindt bij identiteits- en verkeerscontroles, preventief fouilleren en bij controles op illegaal verblijf. ‘Van de politie wordt tegenwoordig verwacht dat ze proactief optreedt. Mensen van kleur en mensen met een migratieachtergrond worden eerder als risico of ‘verdachte’ gezien. Daardoor worden zij vaker gecontroleerd of gefouilleerd. Dat hoeft niet altijd discriminerend te zijn‘, zegt Amnesty-directeur Eduard Nazarski, ‘maar wel als er geen objectieve rechtvaardiging voor is.’

Etnisch profileren versterkt stereotyperende opvattingen over het verband tussen criminaliteit, overlast en etniciteit. ‘Als mensen ervaren dat de politie ze alleen controleert vanwege hun huidskleur of etnische afkomst, beschadigt dit de verstandhouding tussen de politie en mensen van kleur en mensen met een migratieachtergrond’,’ zegt Nazarski. ‘Uiteindelijk schaadt dat de effectiviteit van het politiewerk.’

Eerder kritiek

Eerder al uitten diverse experts en internationale mensenrechtenorganen, waaronder het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties en de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie, hun zorgen uit over etnisch profileren in Nederland. Zij riepen de Nederlandse overheid op etnisch profileren tegen te gaan, en om de uitvoering van politietaken te monitoren. Tot nu toe heeft de Nederlandse overheid echter nauwelijks iets gedaan met deze aanbevelingen.

Erkenning en aanpak nodig

Amnesty roept de Nederlandse overheid en de politie op te erkennen dat etnisch profileren plaatsvindt, en adviseert hen deze praktijk publiekelijk af te wijzen. De politie moet zich meer inspannen om etnisch profileren te voorkomen, bijvoorbeeld door hieraan in opleiding en training van politieagenten aandacht te besteden.

Ook moet de politie zelf onderzoek doen, bijvoorbeeld door middel van het gebruik van controleformulieren waarop proactieve controles worden geregistreerd. Nazarski: ‘Registratie dwingt politieagenten controles vooraf goed af te wegen. Dit kan onbewuste discriminatie voorkomen.’ De Nederlandse overheid moet maatregelen om etnisch profileren te voorkomen in wetgeving en richtlijnen opnemen, en moet toezien op de uitvoering daarvan.

Lees het rapport ‘Proactief politieoptreden vormt risico voor mensenrechten: Etnisch profileren onderkennen en aanpakken’

Lees de samenvatting Stop and search powers pose a risk to human rights (English summary)