Polen: heksenjacht op rechters ondergraaft de onafhankelijke rechtspraak

Rechters die zich in Polen inzetten om de onafhankelijke rechtspraak te beschermen tegen inmenging van de regering, worden ernstig tegengewerkt, zowel tijdens hun werk als online. Dat staat in het nieuwe Amnesty-rapport ‘Poland: Free Courts, Free People’.

De Poolse autoriteiten zijn een heksenjacht begonnen tegen rechters en openbaar aanklagers die de moed hebben om te protesteren tegen de groeiende invloed van de regering op het juridisch stelsel. Met intimidaties en verdachtmakingen wordt geprobeerd hen de mond te snoeren.

Ondermijnende maatregelen

Sinds 2015 heeft de Poolse regering een aantal wetgevende maatregelen doorgevoerd die de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ondermijnen. Zo hebben politici invloed op de benoeming van nieuwe rechters en heeft de minister van Justitie de macht om (vice-)presidenten van rechtbanken aan te stellen en te ontslaan en ook de bevoegdheid om rechters van het Hooggerechtshof met pensioen te sturen. Daarnaast heeft de regering disciplinaire procedures ontwikkeld om rechters aan te pakken die zich uitspreken tegen de ‘hervormingen’. Sommige rechters lopen daardoor het risico uit hun ambt gezet te worden.

Smaadcampagne op televisie

Amnesty sprak met Waldemar Zurek, rechter en voormalig woordvoerder van de Nationale Raad van de Rechterlijke Macht. Hij werd jarenlang geïntimideerd en lastiggevallen nadat hij publiekelijk kritiek uitte op de ‘hervorming’ van het juridisch stelsel. Zurek ontving haatmails en bedreigende sms’jes. Op de nationale televisie werd een smaadcampagne tegen hem gevoerd. En het Anticorruptie Bureau startte een onderzoek naar Zureks financiën, zonder dat daartoe toestemming was verleend. Er werden geen onrechtmatigheden gevonden. Ook familieleden werden onderzocht.

Lastiggevallen vanwege opkomen voor demonstranten

Amnesty sprak ook met rechters die werden lastiggevallen nadat zij opkwamen voor het recht om te demonstreren. Nadat een vrouw tijdens een demonstratie tegen onderdrukking van de rechten van vrouwen zei dat ze ‘pissig’ was over de situatie in haar land werd ze aangeklaagd vanwege het gebruiken van ‘kwetsende woorden’ in het openbaar.

Rechter Slawomir Jeksa van het Regionale Hof in Poznan oordeelde dat de vrouw geen misdrijf heeft gepleegd. Hij ging ook in op wat de vrouw tijdens de demonstratie had gezegd over de bedreiging van de onafhankelijke rechtsspraak. Meteen daarna opende de disciplinair aanklager een onderzoek naar Jeksa omdat hij met zijn uitspraak ‘politieke meningen’ zou verkondigen. Ook tegen rechters die advies vroegen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie werden onderzoeken gestart.

Anonieme Twitteraccounts

Er worden ook anonieme Twitteraccounts gebruikt om rechters zwart te maken. Een zo’n account valt stelselmatige met name vrouwelijke rechters aan, die zich tegen de regering hebben uitgesproken. Het vermoeden bestaat dat dit account aan de regering gelinkt is, aangezien het eerder geheime en vertrouwelijke informatie openbaarde. Dat gebeurde bijvoorbeeld op 3 april 2019 toen de Europese Commissie (EC) een derde inbreukprocedure tegen de hervormingen van het juridische stelsel aankondigde. Het Twitteraccount toonde daarop een screenshot van een vertrouwelijke brief die de EC naar de Poolse regering had gestuurd.

Rechters vechten terug

Nadat rechter Alina Czubieniak een ongerechtvaardigde reprimande had gekregen omdat ze een nieuw onderzoek had geëist naar een beslissing tot detentie, protesteerden rechters van twintig rechtbanken verspreid in Polen met spandoeken met de tekst ‘We laten ons niet intimideren’. Dergelijke solidariteitsacties leiden echter tot nieuwe intimidaties. In april 2019 stuurde de president van de rechtbank in Olsztyn de politie af op een groep rechters en advocaten die een solidariteitsactie voerden.

Amnesty’s oproep

‘Rechters moeten in staat gesteld worden om de wet te verdedigen zonder politieke tussenkomst,’ zegt Barbora Cernusakova van Amnesty International. ‘De Poolse regering moet elke lopende disciplinaire procedure stopzetten die tegen rechters en aanklagers lopen vanwege hun rechtmatige uitspraken en wettige protesten. Ook moet zij in de toekomst geen disciplinaire maatregelen gebruiken om controle uit te oefenen over de rechterlijke macht.

De rechtsstaat en de bescherming van de mensenrechten zijn de grondbeginselen van de Europese Unie. Andere EU-lidstaten moeten Polen blijven oproepen een einde te maken aan het schenden van deze beginselen en moeten de Poolse regering ter verantwoording roepen als zij daarmee doorgaat.’