Pakistan, stop de massale detentie en deportatie van Afghaanse vluchtelingen

De regering van Pakistan moet onmiddellijk een einde maken aan de aanhoudende detenties, deportaties en wijdverspreide intimidatie van Afghaanse vluchtelingen.

‘Duizenden Afghaanse vluchtelingen worden gebruikt als politieke speelbal door hen terug te sturen naar Afghanistan waar de Taliban het voor het zeggen hebben’, zegt Livia Saccardi van Amnesty International. ‘Daar kan hun leven in gevaar komen. Niemand zou mogen worden onderworpen aan massale gedwongen deportaties. Pakistan zou er goed aan doen om zijn internationale wettelijke verplichtingen in acht te nemen, waaronder het beginsel van non-refoulement.’

Non-refoulement betekent dat vluchtelingen niet mogen worden teruggestuurd naar hun land van herkomst als ze daar het risico lopen om vervolgd te worden. Dit is vastgelegd in het Vluchtelingenverdrag (artikel 33). ‘Als de Pakistaanse regering de uitzettingen niet onmiddellijk stopzet, ontzegt ze duizenden Afghanen, vooral vrouwen en meisjes, de toegang tot veiligheid, onderwijs en een levensonderhoud.’

‘Ongeregistreerde buitenlanders’ moeten vertrekken

Volgens de regering hebben meer dan 170.000 Afghanen het land sinds 17 september 2023 moeten verlaten Velen van hen wonen al tientallen jaren in Pakistan .  De dag stelde de regering een ultimatum aan alle ‘ongeregistreerde buitenlanders’ om uit Pakistan te vertrekken. Sinds het verstrijken van de deadline van 1 november begon de politie met het registreren van mensen onder de Vreemdelingenwet van 1946. Die wet stelt onder andere illegale binnenkomst in Pakistan strafbaar en maakt het mogelijk om vluchtelingen die als ‘illegaal’ worden beschouwd, vast te zetten in deportatiecentra.

Amnesty International maakt zich zorgen over het totale gebrek aan transparantie, een fatsoenlijke rechtsgang en aan de wijze waarop de detenties en uitzettingen van de afgelopen week worden verantwoord. Dit is verergerd door het toegenomen aantal incidenten waarbij Afghaanse vluchtelingen worden geïntimideerd en vijandig worden bejegend.

Detentiecentra voor vluchtelingen

Volgens de regering zijn er 49 detentiecentra (ook wel ‘holding’- of ‘transit’-centra genoemd) opgezet in heel Pakistan. Amnesty International heeft vastgesteld dat in ten minste zeven detentiecentra de gedetineerden geen wettelijke rechten hebben, zoals het recht op een advocaat of communicatie met familieleden. Dergelijke centra schenden het recht op vrijheid en een eerlijk proces. Doordat er geen informatie openbaar wordt gemaakt, is het voor families moeilijk om hun dierbaren op te sporen. Amnesty International kreeg van journalisten in heel Pakistan de bevestiging dat de media ook geen toegang hebben tot deze centra, wat vragen oproept over de transparantie.

Uitzettingen

Maryam*, een Afghaanse activist in Islamabad, vertelde Amnesty International dat op 2 november verschillende Afghaanse vluchtelingen werden vastgehouden op het politiebureau van Shalimar. ‘Degenen zonder papieren werden weggestuurd om te worden uitgezet, terwijl hun familieleden geen informatie kregen over waar ze heen werden gebracht of wanneer ze zouden worden uitgezet.’

Bij een ander incident werd op 3 november een 17-jarige jongen aangehouden bij een inval in Sohrab Goth in Karachi. Ondanks het feit dat hij in Pakistan geboren was, een door de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR afgegeven registratiebewijs had en minderjarig was, kreeg zijn familie geen toegang tot het detentiecentrum. Hij werd de volgende dag uitgezet en zijn exacte verblijfplaats blijft onbekend.

De Afghaanse vluchteling Junaid*werd op 3 november meer dan 4 uur vastgehouden in het detentiecentrum Khayaban-i-Sir Syed in Islamabad. Hij zei dat daar een gebrek was aan vertalers die in Dari of Pashto konden communiceren. Daardoor was het voor de gedetineerden moeilijk om complexe zaken te begrijpen. ‘Er heerst een gevoel van angst onder de Afghaanse gemeenschap… we leven in constante angst, we doen onze deuren op slot zodra we politieauto’s in de buurt horen.’

We leven in constante angst

Amnesty International kreeg ook meldingen van intimidatie. Zo werden ten minste twaalf eigenaren van een klein bedrijf (met een geldige Afghaanse burgerkaart) op 1 november meer dan 24 uur vastgehouden op de politiebureaus Nishtar Colony en Garden Town in Lahore. Ze waren niet voor de rechter verschenen en er was ook geen proces-verbaal tegen hen ingediend. Op 24 oktober werden Afghaanse handelaren in Akbari Mandi in Lahore doorzocht op documenten door mensen in burger, die zich voordeden als politieagenten. Ook werd er omgerekend zo’n 1.650 euro in beslag genomen.

Sinds de bekendmaking van de deadline zijn mensen gewaarschuwd met folders, oproepen in lokale moskeeën en in de media dat iedereen die Afghaanse vluchtelingen zonder papieren onderdak biedt, een boete zal krijgen of gearresteerd zal worden. Farah*, een journalist die in Peshawar woont, verklaarde dat de meeste Afghanen worden geweigerd, maar dat ‘de huisbazen die hen wel toelaten, vijf keer zoveel huur vragen als normaal’.

Sinds begin oktober zijn verschillende katchi abadis – informele nederzettingen waar Afghaanse vluchtelingen wonen – gesloopt door de Capital Development Authority (CDA) in Islamabad. Deze vernielingen werden uitgevoerd zonder enige vorm van proces of een waarschuwing vooraf, aangezien informele nederzettingen beperkte eigendomsrechten hebben.

‘Ik weet zeker dat ik word vermoord’

Volgens het Pakistan-Afghaanse Internationale Forum van Journalisten lopen ongeveer 200 Afghaanse journalisten gevaar in Pakistan. Asad*, een Afghaanse journalist die zich sinds de machtsovername door de Taliban in 2021 in Pakistan schuilhoudt: ‘Ook al ben ik Pakistan binnengekomen met een geldig visum en heb ik verlenging aangevraagd, toch heb ik niets om aan de autoriteiten te laten zien als ze voor mijn deur staan. Ik heb mijn kinderen de afgelopen 2 weken niet meer naar school gestuurd…’ Asad en zijn familie ontvluchtten Afghanistan in 2021 toen zijn vrienden en collega’s werden vermoord nadat de Taliban aan de macht waren gekomen. ‘Ik sta op verschillende lijsten die door de Taliban worden bijgehouden en ik weet zeker dat ik zal worden gedood als ik terugga’, zei hij.

Vrouwen extra kwetsbaar

Veel vrouwen in nederzettingen met een Afghaanse meerderheid leven in extreme en voortdurende angst. Mensenrechtenadvocaat Moniza Kakar, die zaken van Afghaanse vluchtelingen in Karachi vertegenwoordigt: ‘Veel vrouwen slapen volledig bedekt (met sluiers) omdat ze bang zijn voor nachtelijke politie-invallen door mannelijke politieagenten.’

Pakistaanse vrouwen die getrouwd zijn met Afghaanse vluchtelingen lopen ook een verhoogd risico op uitzetting omdat ze niet over de juiste papieren beschikken. Door culturele en economische barrières in Pakistan hebben vrouwen vaak geen toegang tot een geautomatiseerde nationale identiteitskaart.

Afghaanse vluchtelingen die tot een religieuze minderheid behoren, worden geconfronteerd met extra intersectionele uitdagingen tijdens de uitzettingen. Het gaat daarbij om verschillende kenmerken die bij één individu samenkomen, zoals geloof, etniciteit, klasse, gender, leeftijd, seksuele oriëntatie en/of fysieke beperking. De dreiging dat ze na terugkeer worden vervolgd is bij deze mensen nog groter. Een activist die werkt met christelijke vluchtelingengemeenschappen in Islamabad, Chaman en Quetta, vertelde dat een opvanghuis voor een tiental christelijke gezinnen na politie-invallen moest sluiten.

Amnesty’s oproep

Amnesty International heeft de draconische en systematische onderdrukking van de rechten van vrouwen en meisjes door de Taliban nu al meer dan 2 jaar gedocumenteerd. ‘Pakistan moet zijn verplichtingen volgens de internationale mensenrechtenwetgeving nakomen om de veiligheid en het welzijn van de Afghaanse vluchtelingen binnen zijn grenzen te garanderen. De autoriteiten moeten onmiddellijk de deportaties stopzetten om verdere escalatie van deze crisis te voorkomen. De regering moet, samen met de UNHCR, de registratie van asielzoekers in Pakistan versnellen, in het bijzonder voor vrouwen en meisjes, journalisten en mensen die behoren tot minderheden en etnische gemeenschappen, omdat zij verhoogde risico’s lopen.

*De namen zijn om veiligheidsredenen veranderd.