Onder de knoet
Het veelgehoorde Afrikaanse verwijt dat het Internationaal Strafhof in Den Haag slechts een Westers instrument is om Afrikaanse leiders onder de knoet te houden, liep afgelopen week een deuk op. De aanklager bij het Hof, Fatou Bensouda, ooit minister van Justitie in Gambia (altijd goed om in deze context nog even in herinnering te brengen), verzocht de rechters haar een onderzoek toe te staan naar oorlogsmisdrijven in Georgië.
Door: Lars van Troost, hoofd Strategische Verkenningen bij Amnesty Nederland
Bensouda meent op basis van een door haar gedaan vooronderzoek dat er voldoende aanwijzingen zijn voor misdrijven begaan in het gewapende conflict tussen de Georgische strijdkrachten en separatisten in Zuid-Ossetië in de zomer van 2008. Georgië probeerde toen de opstandige regio weer onder controle te krijgen, waarop Rusland de separatisten militair te hulp schoot. Zuid-Ossetië is inmiddels een onafhankelijke staat, althans volgens Nauru, Nicaragua, Rusland en Venezuela. (Afgelopen zomer schijnt Rusland ook nog ter plekke geholpen te hebben met een ‘grenscorrectie’, maar dat is geen zaak voor het Strafhof.)
Een panel van drie rechters onder voorzitterschap van de Joyce Aluoch, voorheen lid van het hoogste rechtscollege in Kenia (altijd goed om in deze context even op te merken, al is het een terzijde), moet nu oordelen over het verzoek van Bensouda.
Als Aluoch en haar twee collega-rechters ermee instemmen, kan Bensouda aan het eind van haar onderzoek op de proppen komen met aanklachten wegens oorlogsmisdrijven tegen toenmalige Georgische militairen of politici, Zuid-Ossetische opstandelingen én Russische militairen. Dat de aanklager ook, zij het niet voornamelijk, Russische militairen in het vizier heeft, blijkt duidelijk uit haar recente verzoek aan de rechters.
Wat Aluoch en haar twee collega’s ook besluiten, voor de Russische autoriteiten zou het allemaal weleens al een uitgemaakte zaak kunnen zijn. Zoiets als dit. Het Internationaal Strafhof, gevestigd in datzelfde ministaatje als waar nota bene op dezelfde dag dat Bensouda haar verzoek openbaarde dat ondeugdelijke onderzoeksrapport over de MH-17 verscheen, is een Westers instrument om Rusland en zijn vrienden onder de knoet te houden. Overigens is dat onderzoek van Bensouda vooringenomen, want de aanklager verwijst in haar verzoek aan de rechters naar een internationaal feitenonderzoek gedaan in opdracht van de sanctie-minnende EU die geen vriend van de Zuid-Osseten is. (Ze verwijst trouwens ook naar informatie van de Russische Federatie en de de facto autoriteiten in Zuid-Ossetië. Ik zeg ’t er maar vast even bij.)
Wat kan Sergei Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, doen? Hij kan de VN-Veiligheidsraad verzoeken het Strafhof te vragen het onderzoek naar Georgië op te schorten. Zo’n verzoek zou waarschijnlijk op veto’s stuiten van andere permanente leden van de Veiligheidsraad. De moeite van de diplomatieke inspanning niet waard.
Hij kan de zaak ook op z’n beloop laten. Als het tot aanklachten komt, zullen, met een beetje geluk en wat Westerse druk, een paar Georgische verdachten voor het Hof verschijnen. Rusland is geen partij bij het Strafhof en het onderzoek gebeurt niet op verzoek van de Veiligheidsraad, dus er is geen verplichting voor Rusland om mee te werken aan welke vervolging dan ook. Eventuele Russische verdachten zullen geen arrestatie te vrezen hebben. En Lavrov geen represailles van de VS of de EU. Zouden die wel komen, dan kan-ie altijd nog zijn afschuw uitspreken over zo’n flagrante aantasting van de internationale rechtsorde. Ik denk dat Sergei wel kan glimlachen om dit scenario.
Aanklager Bensouda kan zich vervolgens vastbijten in een andere zaak. Oekraïne. Het zou zo maar kunnen dat zij daar naast het Oekraïense leger, enige hulptroepen en separatisten wederom Russische militairen of vrijwilligers in het vizier krijgt. Als haar onderzoek ook daar dan resulteert in aanklachten tegen Russische militairen of burgers, zal Lavrov niet alleen het Georgië-scenario kunnen herhalen, maar de wereld er ook nog fijntjes op wijzen dat het Internationaal Strafhof toch echt slechts een Westers instrument is om Rusland onder de knoet te houden. Dat is tegen die tijd dan toch wel duidelijk?
