Oekraïne: nieuwe bewijzen voor vermoedelijke oorlogsmisdrijven door Russische troepen

Russische troepen hebben zich schuldig gemaakt aan buitengerechtelijke executies van burgers in Oekraïne, wat vermoedelijk neerkomt op oorlogsmisdrijven. Dit zegt Amnesty International na onderzoek ter plekke.

De onderzoekers van het Crisis Response-team van Amnesty International interviewden meer dan twintig mensen uit dorpen en steden rond Kiev die getuige zijn geweest van moord, geweld en intimidatie door Russische militairen in de regio. Amnesty heeft bewijzen in handen voor willekeurige aanvallen in Charkov en Sumy Oblast en voor een luchtaanval in Chernihiv, waarbij burgers werden gedood. Daarnaast werden getuigenverklaringen opgenomen van belegerde burgers in Charkov, Izium en Marioepol.

Daders moeten worden vervolgd

‘In de afgelopen weken hebben we bewijzen verzameld van buitengerechtelijke executies en andere moorden die zijn gepleegd door Russische troepen. Deze kunnen neerkomen op oorlogsmisdrijven en moeten als zodanig worden onderzocht,’ zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘Uit getuigenverklaringen blijkt dat ongewapende burgers in Oekraïne thuis en op straat worden vermoord. Het bewust doden van burgers is een mensenrechtenschending en een oorlogsmisdrijf. Degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn, moeten worden vervolgd. Dat geldt ook voor de leidinggevenden van de daders.’

‘Ze schoten hem door zijn hoofd’

Een 46-jarige vrouw uit Bohdanivka vertelde dat Russische troepen op 7 of 8 maart het dorp binnentrokken. In de avond van 9 maart hoorde ze schoten. Zij en haar man riepen dat ze ongewapende burgers waren. De soldaten vroegen haar man of hij sigaretten had. Hij antwoordde van niet, waarop ze hem in de arm schoten. ‘Maak hem af’, zei een van de militairen. Daarop werd haar man door het hoofd geschoten.

‘Hij stierf niet meteen,’ vertelde de vrouw aan Amnesty. ‘Van half 10 ’s avonds tot 4 uur ’s nachts ademde hij nog, hoewel hij niet bij bewustzijn was. Ik smeekte hem: “Als je me kunt horen, beweeg dan alsjeblieft je vinger.” Hij bewoog zijn vinger niet, maar ik legde zijn hand op mijn knie en kneep erin. Er stroomde bloed uit hem. Toen hij zijn laatste adem uitblies, zei ik tegen mijn dochter: “Ik denk dat papa is overleden”.’

‘Mijn vader had zes grote gaten in zijn rug’

Op 3 maart was Kateryna Tkachova (18) met haar ouders thuis in het dorp Vorzel, toen er tanks verschenen met daarop de letter “Z” – wat de Russen op hun voertuigen zetten tijdens hun invasie in Oekraïne. Kateryna’s vader Valery en moeder Nataliya gingen naar buiten. Daarop hoorde ze schoten. Kateryna vertelde aan Amnesty: ‘Toen de tanks gepasseerd waren, zag ik moeder en vader op straat liggen. Er zaten grote gaten in mijn vaders jas. Mijn moeder had een kleiner gat in haar borst.’ Kateryna zegt dat haar ouders burgerkleding aanhadden en ongewapend waren.

Moord en verkrachting

Een vrouw in een dorp ten oosten van Kiev vertelde aan Amnesty dat op 9 maart twee Russische soldaten haar huis waren binnengedrongen. Ze vermoordden haar man en verkrachtten haar meermaals, waarbij ze haar onder schot hielden; haar zoontje verborg zich ondertussen in een ketelruimte. De vrouw wist met haar kind te ontsnappen naar gebied dat in handen is van Oekraïne.

Meegenomen en vermoord

Volodymyr Zakhliupanyy en zijn vrouw vluchtten tijdens de eerste dagen van de invasie uit de stad Hostomel, maar hun zoon Serhiy (39) wilde blijven. Aanvankelijk spraken ze iedere dag via de telefoon, waarbij Serhiy de hevige gevechten in de stad beschreef. Op 4 maart kon Volodymyr geen contact meer krijgen met zijn zoon. Vrienden van Serhiy gingen naar hem op zoek. Volodymyr vertelde aan Amnesty International: ‘Toen ze aan de buren vroegen waar hij was, zeiden ze dat de Russen hem op 13 maart [uit de kelder waar hij schuilde] hadden meegenomen. Zijn vrienden vonden hem achter de garages van het gebouw. Ze zeiden dat hij door zijn hoofd was geschoten.’

Leven onder de Russische bezetting

Geïnterviewden vertelden Amnesty dat ze sinds de eerste dagen na de invasie waren afgesloten van elektriciteit, water en gas en dat ze bijna niet aan voedsel konden komen. Ook het bereik van mobiele telefoons was erg beperkt. Sommigen vertelden dat Russische soldaten telefoons inpikten of vernielden als ze burgers ermee zagen rondlopen.

Geweld tegen en intimidatie van burgers kwam ook regelmatig voor. Een man in Hostomel vertelde dat hij zag hoe Russische militairen een hele slaapzaal vol mensen die schuilden voor bombardementen naar buiten dreef. Eenmaal buiten schoten de militairen vlak boven hun hoofden, waardoor ze gedwongen werden op de grond te gaan liggen. Twee mannen uit Boetsja vertelden ook dat scherpschutters op hen schoten toen ze voedsel wilden halen bij een verwoeste supermarket vlakbij hun huis.

Oorlogsmisdrijven en andere schendingen

Het vermoorden van burgers, verkrachting, marteling en de onmenselijke behandeling van gevangenen zijn mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdrijven. Wie oorlogsmisdrijven pleegt moet daarvoor vervolgd worden. Superieuren van daders, onder wie militaire commandanten en burgerleiders als staatshoofden en ministers, moeten ook vervolgd worden als ze weet hadden van de oorlogsmisdrijven van hun troepen, maar er niet tegen optraden.

Lees alles wat Amnesty over de oorlog in Oekraïne publiceerde