Oeganda’s jongeren verheffen hun stem
Vandaag worden in Oeganda verkiezingen gehouden. Meer dan 60 procent van de kiezers zijn jonge mensen die nooit een andere president hebben gekend dan Yoweri Museveni, die nu al dertig jaar aan de macht is. De jeugdwerkeloosheid wordt geschat op 60-80 procent, en jongeren vormen een kwetsbare groep die gemanipuleerd wordt voor politieke doeleinden. Amnesty Nederland heeft de afgelopen vijf jaar een mensenrechtenproject gesteund, waardoor jongeren in de noordelijke regio leren om voor hun rechten op te komen. Een aantal jongeren stelt zich zelfs verkiesbaar voor de lokale verkiezingen, die op dezelfde dag als de presidentsverkiezingen worden gehouden.
Door: Wim de Regt – senior medewerker Human Rights Capacity-Building Programme, Amnesty Nederland
Bosco Oketayot is lid van een jeugdgroep van het Kitgum NGO Forum. Met behulp van Amnesty’s Human Rights Capacity-Building Programme (HURICAP) heeft zijn groep onder andere training gehad in mensenrechtenkennis, conflictbeheersing, leiderschap en groepsdynamiek, en hoe mensenrechtenschendingen te identificeren. De medewerkers van het Kitgum NGO Forum zijn door HURICAP opgeleid en begeleiden de groep bij hun activiteiten om mensenrechtenkennis verder te verspreiden, en schendingen of problemen aan te kaarten bij de lokale overheid.
Bosco kocht met het weinige geld dat hij had een paar varkens, wist diverse handeltjes op te zetten, en werd in de lokale gemeenteraad tot jeugdvertegenwoordiger gekozen. Bosco zegt: ‘Na alle training en begeleiding, weet ik tegenwoordig hoe ik overtuigend in het openbaar moet spreken, door concrete feiten te noemen die goed onderbouwd zijn. Ik ben zelfs in een nationale krant geciteerd, toen ik tijdens een bijeenkomst over het Youth Capital Venture Fund [overheidsfonds om de jeugdwerkeloosheid te bestrijden] inging tegen een bankdirecteur en ambtenaren van het Ministerie van Financiën, omdat ik had uitgezocht hoeveel mensen echt van de leningen geprofiteerd hadden en hen zodoende van repliek kon dienen.’
Bosco’s groep heeft gelobbyd voor huisvesting voor medewerkers van de lokale kliniek, waardoor er nu altijd iemand is als er een spoedgeval behandeld moet worden, en voor verwijdering van corrupt personeel bij de lokale school.
De jongeren in het HURICAP-project hebben geleerd dat alle mensen in Oeganda recht hebben op gelijke behandeling, op vrije deelname aan het democratisch proces, op goede basisvoorzieningen zoals begaanbare wegen, scholen waar dagelijks les gegeven wordt, en klinieken waar mensen altijd terecht kunnen met acute gezondheidsproblemen. Dit is zeker geen vanzelfsprekendheid in het land waar president Museveni keer op keer de verkiezingen wint door ‘gunsten’ uit te delen, door mensen alleen voorzieningen te beloven als ze op hem stemmen. Er zijn wel allerlei overheidsprogramma’s om jongeren of boeren te helpen, of om voorzieningen aan te leggen in bijvoorbeeld het door oorlog getroffen noorden van Oeganda, maar veel van het geld in deze programma’s komt van Oeganda’s vele buitenlandse donoren, en daarvan verdwijnt ook nog eens veel in corruptie en mismanagement. Werkzaamheden worden bijvoorbeeld uitbesteed aan ‘bevriende’ bedrijven, die ondermaats werk afleveren en een groot deel van de opbrengsten in eigen zak steken, en die van hun politieke vrienden.
Manipulatie rondom verkiezingen
Om zich van een overwinning tijdens deze verkiezingen te vergewissen, heeft Museveni ook nog eens jongeren gerekruteerd als zogenaamde ‘crime preventers’. Dit zijn vrijwilligers die door de Oegandese politie worden ingezet om misdaad te bestrijden, en volgens Amnesty-partners zijn ingezet om ‘stemmers te mobiliseren’ en ‘verkiezingsbijeenkomsten te controleren’ (eufemismen voor respectievelijk ‘manipuleren van stemmers’ en ‘relletjes opstoken’). Ook verstoort de Oegandese politie regelmatig bijeenkomsten van oppositiekandidaten en arresteert leden van de politieke oppositie. Dit gebeurde afgelopen maandag weer toen de belangrijkste oppositiekandidaat Kizza Besigye in Kampala tegengehouden werd, en er rellen ontstonden waarbij een dode en vele gewonden vielen.
Buiten de verkiezingen om, worden jongeren ook door machtige mensen ingezet om landconflicten uit te vechten. Sinds met name de ontdekking van olie, maar ook door Oeganda’s beleid om ruimte te geven aan buitenlandse bedrijven (hierin gesteund door de Nederlandse overheid), is er ook onder lokale machthebbers een enorme interesse om land in te nemen of op te kopen. Dergelijke machthebbers schakelen soms jongeren in om families of clans van hun land te verdrijven. Dit gaat vaak gepaard met geweld en verbranding van hutten. Arme boeren en met name weduwen delven hierbij vaak het onderspit.
Conflicten voorkomen, rechtsstaat bevorderen
De jeugdgroepen in het HURICAP-project hebben geleerd om geschillen vreedzaam op te lossen, onder andere na een aantal trainingen die geregeld zijn door alliantiepartner PAX. In de afgelopen vijf jaar is er volgens partnerrapportage in meer dan 150 conflicten bemiddeld en pro-actief ingegrepen.
De verkiezingen van 18 februari zullen wel weer gewonnen worden door president Museveni en zijn partij, de National Resistance Movement (NRM). Dit betekent echter niet dat er geen verandering plaatsvindt, aldus Amnesty-partners. Hoewel de rurale bevolking geen alternatief voor Museveni kent, zijn jongeren steeds meer geneigd om naar alternatieven te zoeken. Wellicht dat er in het parlement en op lokaal niveau nieuwe leiders gekozen worden, al of niet namens de regeringspartij, die nieuwe ideeën inbrengen en Oeganda’s ‘gunstendemocratie’ willen veranderen in een rechtsstaat. De door HURICAP gesteunde jongeren zijn in ieder geval toegerust om hun rechten op te eisen, en een echte rechtsstaat te bevorderen.
