Nigeriaanse gemeenschap wacht op schoonmaak olielekkage
De olie die de waterwegen vlakbij Bodo vervuilt is duidelijk te zien en te ruiken. Net als de verwoesting die de lekkages hebben veroorzaakt in het mangrovebos. Maar wat me het meeste choqueerde was de stilte van de plek.
Gastblog van Mark Dummett, onderzoeker voor Amnesty International
In Afrika’s dichtstbevolkte land, Nigeria, word je normaal gesproken overspoeld met geluiden en activiteit. Maar tussen de met olie bevlekte rivieren en beekjes van de Nigerdelta zag ik vrijwel niemand, niemand was er aan het vissen, waste er zijn kleding of speelde in het water. Het was er doodstil.
Zeven jaar geleden vonden hier twee grote olielekkages plaats. Duizenden vaten ruwe olie spoten uit een pijpleiding van Shell. Het olieconcern gaf later toe dat de leidingen oud en slecht onderhouden waren. Bij beide incidenten duurde het meer dan tien weken om het lek te dichten. Shell is tot op de dag van vandaag nog niet begonnen met de schoonmaak.
Op het moment dat je wegloopt van het water wordt alles weer rumoeriger en blijer. In het plaatsje Bodo gonst het van de activiteit. Het sportveld van de school staat vol met kinderen in felblauwe uniformen. Veel mensen bouwen nieuwe huizen of repareren de daken van hun oude huizen. Veel jonge mannen rijden rond op gloednieuwe motoren.
De bron van al deze activiteit is de toezegging van Shell eerder dit jaar om een compensatie te betalen aan de inwoners van Bodo. Na drie jaar juridische strijd bij het hooggerechtshof in Londen heeft Shell besloten om een compensatie te betalen van 70 miljoen euro. Elk lid van de gemeenschap, dus ook alle kinderen, krijgt nu ongeveer 3.000 euro op hun bankrekening gestort.
Geen enkele Nigeriaanse gemeenschap heeft ooit eerder zoveel compensatie ontvangen van een oliebedrijf. Vaak accepteren gemeenschappen de kleine bedragen die oliebedrijven hen bieden, wetende dat zaken vaak verloren gaan in het Nigeriaanse rechtssysteem. De bewoners van Bodo waren de eersten die een klacht indienden bij een Britse rechtbank. Hun succes biedt hoop voor de vele door vervuiling getroffen gemeenschappen.
Ik reisde naar Bodo om te zien wat de impact was van de betaling van de compensatie. Pastoor Christian Kpandei, die jarenlang met Amnesty samenwerkte om de impact van de olielekkages onder de aandacht te krijgen, toonde me een waterbron die hij onlangs aanboorde voor drinkwater en water voor zijn vissenkwekerij.
‘Toen ik het nieuws hoorde, was ik blij, want na de olielekkage betaalde Shell onze gemeenschap geen ene cent,’ zei pastoor Kpandei. ‘Maar in elk huishouden lijkt er nu iets te gebeuren.’
Intussen vertelde Patricia Barima Bakel me dat ze nu haar kinderen naar school kan sturen. Haar man John heeft een nieuwe buitenboordmotor voor zijn boot gekocht, zodat hij buiten het vervuilde watergebied kan vissen.
‘De vervuiling heeft onze levens verwoest, omdat we niet konden vissen. Het voelde alsof we doodgingen tussen de mangrovebomen, maar nu ben ik blij,’ zegt John Barima Bakel.
Zorgen over de schoonmaak
De helft van de compensatie werd direct aan de bewoners betaald. De rest van het geld gaat naar de gehele gemeenschap. Sylvester Kobara, voorzitter van de Raad van Bodo, legde uit dat de Raad een stichting opzet die betaalt voor schoon drinkwater, nieuwe wegen en het verbeteren van gezondheids- en onderwijsfaciliteiten.
Maar toen ik Kobara sprak in het kantoor waar de raad bijeenkomt met de leden van de gemeenschap om disputen op te lossen, vertelde hij dat hij nog steeds gefrustreerd is over de aanhoudende vervuiling.
Een olielek in het dorp Ikarama in de staat Bayelsa, Nigeria. Foto: Kadir van Lohuizen/NOOR
Shell heeft beloofd om de olievervuiling op te ruimen en een comité met onder anderen vertegenwoordigers van de regering zegt dat het begonnen is met het aannemen van een internationaal bedrijf dat het schoonmaakwerk gaat uitvoeren. Als alles goed gaat zou de schoonmaak in Bodo het schoolvoorbeeld kunnen worden voor ander vervuilde delen van de Nigerdelta. Maar voorzitter Sylvester Kobara maakte zich zorgen. ‘We hebben nog geen data gekregen. Shell vertelde ons dat ze vorig jaar zouden starten met de schoonmaak, maar er is nog niets gebeurd. Ze houden ons maar iets voor.’
Zijn scepsis is begrijpelijk. Het duurde Shell weken om te reageren op de lekkages. Vervolgens onderschatte het bedrijf de hoeveelheid gelekte olie schromelijk en beweerde het concern dat de schade aan de waterwegen minder ernstig was dan de gemeenschap aangaf. Toen de mensen van Bodo in eerste instantie voor een compensatie vroegen, bood Shell een magere 5500 euro.
De uiteindelijke kosten zullen voor Shell vele malen hoger zijn. Het milieuprogramma van de VN zegt dat het dertig jaar en miljarden dollars kost om de regio van Ogoniland, waar Bodo maar een klein deel van is, schoon te maken. De nieuw gekozen president Muhammadu Buhari heeft tijdens de verkiezingen de schoonmaak van Ogoniland tot één van zijn speerpunten gemaakt.
In de tussentijd gaan de olielekkages door. Amnesty onthulde laatst dat alleen al in het afgelopen jaar Shell 204 lekkages rapporteerde. Het Italiaanse bedrijf ENI, dat in een veel kleiner gebied opereert, rapporteerde tegelijkertijd 349 lekkages.
