Nieuw Amnesty-rapport toont noodzaak voor sterke wetgeving voor duurzaamheid bedrijven

Nieuwe EU-wetgeving die bedrijven verplicht om mens en milieu te respecteren in hun waardeketens, bekend als de Corporate Sustainability Due Diligence-richtlijn (‘CSDDD’), dreigt onvoldoende effectief te zijn.

In een nieuw Amnesty-rapport, Closing the loopholes: Recommendations for an EU corporate sustainability law which works for rights holders, worden verschillende ernstige gebreken blootgelegd in het voorstel van de Commissie en de positie van de Raad.

Reikwijdte van de wet

Op dit moment is er geen wetgeving die bedrijven verantwoordelijk houdt voor mensenrechtenschendingen in hun ketens. Hierdoor kunnen bedrijven wereldwijd ongestraft hun gang gaan. De CSDDD verplicht bedrijven om maatschappelijk verantwoord te ondernemen, zodat mensen in Europa en daarbuiten worden beschermd tegen de negatieve gevolgen die bedrijven op mens en milieu kunnen hebben. Echter, daarvoor is wel noodzakelijk dat de wet van toepassing is op álle bedrijven, ongeacht grootte of sector, en op de gehele waardeketen, dat wil zeggen zowel aan de toeleverings- als aan de afnamezijde.

‘De reikwijdte van de wet is te smal zoals die op dit moment is opgesteld door de Europese Commissie en de Europese Raad’, zegt Hanna Riemersma van Amnesty International.

Ontbrekende schakels in waardeketen

De CSDDD vereist dat bedrijven due diligence (gepaste zorgvuldigheid) op het gebied van mensenrechten en milieu uitvoeren voor hun eigen activiteiten en hun waardeketen. Volgens internationale normen wordt met de waardeketen het volledige scala aan activiteiten bedoeld dat nodig is om een ​​product te creëren, inclusief de winning van grondstoffen en het gebruik van een product of dienst. Het gebruik van producten is echter door de CSDDD verwijderd uit de definitie van de waardeketen.

‘Het inperken van de definitie van de waardeketen waarover bedrijven hun due diligence moeten uitvoeren op het gebied van mensenrechten en milieu, en het feit dat geen verantwoording hoeft te worden afgelegd over het uiteindelijke gebruik van hun producten, zal waarschijnlijk leiden tot aanzienlijke schendingen van mensenrechten’, zegt Hanna Riemersma.

In het rapport My Eye Exploded liet Amnesty International bijvoorbeeld zien hoe in Frankrijk vervaardigde rubberkogels door Libanese veiligheidstroepen zijn gebruikt om vreedzame demonstranten in 2019 en 2020 aan te vallen en te verwonden. ‘De wetgeving moet ervoor zorgen dat bedrijven hun hele waardeketen beoordelen op mensenrechten en milieurisico’s, zodat passende maatregelen kunnen worden genomen om deze aan te pakken’, zegt Riemersma.

Vrijstelling financiële instellingen en exportcontroles

Financiële instellingen in de EU zijn momenteel vrijgesteld van onderdelen van de CSDDD, ook al is bekend dat ze klanten financieren die ernstige mensenrechtenschendingen hebben veroorzaakt of daaraan hebben bijgedragen. ‘De wetgeving zou van toepassing moeten zijn op alle bedrijven in alle sectoren, inclusief financiële instellingen. Die zouden verplicht moeten zijn om due diligence op het gebied van mensenrechten en milieu toe te passen, net als elk ander bedrijf dat onder de wetgeving valt’, aldus Riemersma.

Verdere vrijstellingen zijn van toepassing op sectoren die onderworpen zijn aan exportcontroles, zoals wapens en bewakingstechnologieën. Hannah Riemersma: ‘Amnesty International is van mening dat exportcontroles geen toereikende vervanging zijn voor op mensenrechten gebaseerde wetgeving. Bedrijven die goederen produceren waarop exportcontroles van toepassing zijn, zouden nog steeds moeten worden verplicht om due diligence op het gebied van mensenrechten en milieu uit te voeren volgens de CSDDD. Mensen over de hele wereld hebben grote schade geleden als gevolg van het misbruik van wapens en bewakingstechnologieën, ondanks het bestaan ​​van exportcontroles op deze producten.’

Extra belemmeringen voor slachtoffers

Slachtoffers van mensenrechtenschendingen hebben recht op een effectief rechtsmiddel. De CSDDD zal slachtoffers die schade lijden door bedrijven juridisch de mogelijkheid bieden naar de rechter te gaan. Het lost echter niet de belemmeringen op waarmee slachtoffers worden geconfronteerd wanneer ze toegang tot de rechter proberen te krijgen.

‘Wanneer inheemse volkeren, arbeiders in toeleveringsketens voor kleding, arme boeren en mensenrechtenverdedigers worden geconfronteerd met de enorme macht en invloed van het bedrijfsleven, is de weegschaal niet in evenwicht’, zegt Hanna Riemersma. ‘Deze richtlijn zou de toegang tot de rechter enorm kunnen verbeteren, maar de wetgeving lost bestaande belemmeringen zoals hoge kosten en een gebrek aan toegang tot informatie niet op. Daardoor is de kans groot dat slachtoffers geen toegang tot de rechter krijgen.’

Stemming Europees Parlement

Inmiddels is binnen het Europees Parlement gewerkt aan een voorstel voor de CSDDD en hierover zal op 1 juni 2023 worden gestemd. Het voorstel van het Parlement lijkt een aantal van bovenstaande bezwaren te verbeteren maar helaas niet geheel weg te nemen. Omdat het voorstel wel aanzienlijk beter is dan het voorstel van de Commissie en de positie van de Raad, zal Amnesty Europarlementariërs vragen vóór het voorstel te stemmen.

Het Nederlandse wetsvoorstel

In Nederland ligt momenteel een vergelijkbaar wetsvoorstel klaar dat bedrijven ook verplicht om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Dit voorstel is een stuk beter dan het compromis dat uiteindelijk in de Europese Unie bereikt zal worden, omdat het ambitieuzere regels bevat op de hierboven genoemde onderwerpen. Amnesty ondersteunt dit voorstel dan ook. Met deze stevige wet kan Nederland aan Europa laten zien hoe het hoort. Dat wil jij toch ook? Teken onze petitie!