Nieuwe Chinastrategie moet krachtiger, ook onze vrijheid staat op het spel

De Tweede Kamer debatteert maandag over de nieuwe Chinastrategie. Tijd dat het kabinet mensenrechten niet meer verwart met ‘waarden’ en mensenrechten centraal stelt in álle betrekkingen met China, ook de economische. Dat betoogt Eduard Nazarski in de Volkskrant.

De Tweede Kamer debatteert maandag over de nieuwe Chinastrategie (de ‘China-notitie’), waarmee de regering de verhoudingen met China weer in balans wil brengen. Op de 70ste verjaardag van de Volksrepubliek is duidelijk dat die balans dreigt door te slaan. Internationaal dringt steeds meer door dat China niet alleen het land van de gouden kansen is, maar ook van de grenzeloze staatsrepressie. Het regime van Xi Jinping exporteert niet alleen telefoons en computers naar Europa, maar in toenemende mate ook een visie, repressieve wetgeving en praktijken die haaks staan op onze democratische rechtsstaat en mensenrechten.

Geoliede propagandamachine

China houdt er van zijn projecten groots aan te pakken. Het investeert miljarden in een nieuwe Zijderoute. Met een geoliede propagandamachine wil het ons doen geloven dat dit ons louter voordelen brengt, terwijl het nu al overal tot verdeeldheid leidt, ook in Europa. Beijing investeert wereldwijd grootschalig in media en journalistiek, waarbij journalisten worden gezien als een verlengstuk van de staat. De regering heeft wereldwijd honderden gecensureerde tv-kanalen opgezet (zoals CGTN van Ziggo), nodigt duizenden journalisten uit om te leren het ‘juiste’ verhaal over China te vertellen, en koopt massaal advertentieruimte in buitenlandse media in. Van wederkerigheid is geen sprake: als internationale uitgevers en internetplatforms de Chinese markt op willen, worden zij gedwongen aan zelfcensuur te doen.

De staatsrepressie kent geen grenzen. Gevluchte Oeigoeren worden in het buitenland, dus ook in Nederland, bespioneerd en geïntimideerd. Als ze zich kritisch uiten, lopen achtergebleven familieleden grote risico’s. Nederlandse politici zijn tevens in het vizier. Tweede-Kamerlid Martijn Van Helvert ondervond dit aan den lijve toen hij Omir Bekali, een Kazakse Oeigoer die een heropvoedingskamp overleefde, uitnodigde voor een gesprek. De Chinese ambassade probeerde Van Helvert er van te overtuigen dat meneer Bekali een ‘terrorist’ was. Ook zouden er geen heropvoedingskampen in China zijn, maar ‘scholen’ waar mensen ‘gered worden van hun extremisme’. Een schril contrast met de vele onderzoeksrapporten waaruit blijkt dat naar schatting een miljoen mensen, veelal Oeigoeren en andere etnische minderheden, in de kampen geïndoctrineerd en gemarteld worden.

Valkuil

Zo wil China met zijn eigen Newspeak tal van misstanden verhullen. Helaas vindt dat ook zijn weerklank in de voorlopige China-notitie, waarin mensenrechten worden verward met ‘waarden’. Dat is een veelzeggend verschil: waarden zijn nationale of lokale normen van fatsoen en ethiek. Mensenrechten zijn juridische verplichtingen die zijn vastgelegd in internationale verdragen waarvan China een hele reeks heeft ondertekend. De Chinese regering probeert die verplichtingen te ontlopen door te benadrukken dat het land andere ‘waarden’ zou omarmen. De heropvoedingskampen zijn in die redenering een kwestie waarover je van mening kunt verschillen. De Nederlandse regering lijkt in die Chinese valkuil te trappen. Dat moet worden rechtgezet, en Nederland moet het beestje gewoon bij zijn naam blijven noemen: mensenrechten, dus.

China heeft zichzelf in een lastig parket gebracht met zijn nietsontziende honger naar macht, waarmee het de rechtsorde die op mensenrechten is gebaseerd bedreigt. Gelukkig raken we daar steeds meer van doordrongen. Met de aanhoudende demonstraties in Hongkong en de internationale verontwaardiging over de heropvoedingskampen is er ook momentum ontstaan om in Nederland en Europa op te staan tegen de vele schendingen die hiermee gepaard gaan. De nieuwe Chinastrategie is dan ook een uitgelezen kans voor Nederlandse politici om de regering van Xi Jinping krachtiger aan te spreken en het respect voor mensenrechten centraal te stellen in alle betrekkingen met China, ook de economische. Niet alleen de vrijheden van de Oeigoeren of Hongkongers staan op het spel, maar ook die van ons.