Nieuw Europees migratiepact betekent meer risico’s voor asielzoekers

Het nieuwe Europese Migratie- en Asielpact betekent vooral meer risico’s voor mensen die bescherming zoeken in de EU en lost structurele problemen aan de Europese buitengrenzen niet op. Amnesty International maakt zich grote zorgen dat het pact leidt tot onmenselijke situaties aan de Europese buitengrenzen. Vandaag laten we dat weten tijdens een deskundigenbijeenkomst bij de commissie Immigratie & Asiel in de Eerste Kamer.

De commissie nodigt onder meer Amnesty International vandaag uit om te adviseren over het voorstel van de Europese Commissie dat september vorig jaar werd gepresenteerd. Het Europese Parlement en regeringsleiders moeten het pact nog goedkeuren. Volgens Amnesty legt het voorstel vooral de nadruk op detentie en screeningprocedures. Daarnaast bestaat het risico op mensenrechtenschendingen door een nieuw monitoringsmechanisme.

Nadruk op detentie

De belangrijkste voorgestelde vernieuwing is dat grensprocedures vaker worden ingezet en de ‘kloof’ tussen asiel- en terugkeerprocedures wordt gedicht. Aangezien terugkeer  vaak niet probleemloos verloopt, bestaat het risico dat die kloof alleen kan worden gedicht door het consequent opsluiten van migranten aan de grens.

Grensprocedures leiden vaak tot minder procedurele garanties voor asielaanvragers, maar Amnesty vindt het nog zorgwekkender dat asielzoekers die grensprocedures doorlopen geen toegang meer krijgen tot het grondgebied van de EU-lidstaten. De Europese Commissie wil dat grensprocedures straks worden uitgevoerd in faciliteiten die in de buurt van buitengrenzen worden opgezet. In de praktijk zullen dat gesloten faciliteiten zijn waar mensen aanzienlijk of zelfs geheel in hun vrijheid worden beperkt.

Zorgelijke voorselectie

Het plan van de Commissie introduceert ook een screeningprocedure voorafgaand aan de formele binnenkomst van asielzoekers in het opvangland. Volgens het voorstel worden degenen die tijdens de screeningfase aangeven dat ze asiel willen aanvragen, formeel beschouwd als asielzoekers. Maar pas na beëindiging van die screening kunnen ze een beroep doen op de asielwaarborgen die in verdragen zijn vastgelegd en pas dan wordt de EU-Opvangrichtlijn van toepassing. Amnesty vindt dit zorgwekkend.

Bovendien kan zo’n voorselectie zorgen voor grote onzorgvuldigheid in de asielprocedure. Een politiek activist uit Marokko heeft vaak net zulke goede redenen om te vluchten als een oorlogsvluchteling uit Syrië. De vraag is of dit nog duidelijk naar voren komt bij een screening vooraf.

Monitoring buitengrenzen

De schokkende beelden van migranten en asielzoekers die mishandeld zijn door de Kroatische  autoriteiten of de illegale pushbacks door Griekse grenswachten zijn voorbeelden van mensenrechtenschendingen die in de afgelopen jaren door Amnesty International werden geconstateerd. Het is positief dat in het pact lidstaten verplicht worden om een toezichtsysteem op te zetten aan de buitengrenzen. Maar er zijn geen garanties dat dit onafhankelijk kan opereren en zo misstanden blootlegt en oplost.

Amnesty’s oproep

De Europese buitengrenzen beschermen kan volgens Amnesty ook op een manier die wel menswaardig en transparant is. Daarom roepen we de Nederlandse regering op om bij de behandeling van het Europese Migratie- en Asielpact te investeren in de kwaliteit van de asielprocedure, adequate opvang van asielzoekers en migranten en zorg te dragen voor een sterk monitoringsmechanisme.

Lees hier de volledige position paper van Amnesty International voor de Commissie Immigratie & Asiel van de Eerste Kamer op 2 maart 2021.