Mozambique: burgers slachtoffer van oorlogsmisdaden door gewapende groepering, regeringstroepen en particulier militair bedrijf
Honderden burgers in Mozambique zijn onrechtmatig gedood door de gewapende groep die plaatselijk bekend staat als ‘Al-Shabaab’, veiligheidstroepen van de regering en een particulier militair bedrijf dat door de regering is ingehuurd. Dat blijkt uit een nieuw rapport van Amnesty International over het aanhoudende conflict in de noordelijke provincie Cabo Delgado.
Het rapport ‘What I Saw Is Death’: War Crimes in Mozambique’s Forgotten Cape, documenteert ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht door alle partijen. Buitengerechtelijke executies, verwoestingen en een humanitaire crisis zorgden ervoor dat al meer dan een half miljoen mensen op de vlucht sloegen. Het rapport richt zich voornamelijk op de gevolgen van toegenomen gevechten in Cabo Delgado sinds een grote aanval door ‘Al-Shabaab’ op de noordelijke havenplaats Mocímboa da Praia in maart 2020.
De mensenrechtenschendingen worden niet alleen gepleegd door de lokale gewapende groepering ‘Al-Shabaab’ (niet gelieerd aan de groepering met dezelfde naam in Somalië), maar ook door veiligheidstroepen van de regering en willekeurige aanvallen door het Zuid-Afrikaanse particuliere militaire bedrijf Dyck Advisory Group.
Gevangen
‘De mensen van Cabo Delgado zitten gevangen tussen de Mozambikaanse veiligheidstroepen, de particuliere militie die samen met de regering vecht en de gewapende lokale oppositiegroep ‘Al-Shabaab’’, zegt Deprose Muchena van Amnesty International. ‘Geen van hen respecteert het recht op leven of het oorlogsrecht. Ze hebben oorlogsmisdaden gepleegd waarbij honderden burgers om het leven kwamen.’
Wreedheden van ‘Al-Shabaab’
‘Al-Shabaab’-strijders doodden bij verschillende aanslagen opzettelijk burgers, staken dorpen en steden in brand en pleegden gruwelijke gewelddaden met machetes. Vele mensen werden volgens getuigenverklaringen onthoofd of in stukken gesneden.
Eind maart 2020 werd de stad Quissanga aangevallen door ‘Al-Shabaab’. Voormalige bewoners vertelden Amnesty over ontvoeringen en standrechtelijke executies in de weken die volgden: ‘Ze nemen zowel jongens als meisjes,’ vertelt een man, ‘sommigen nemen ze mee om te onthoofden. Van meisjes maken ze ‘echtgenotes’ die aan het werk moeten op de basis. De jongens worden soldaten.’
Een hoogzwangere vrouw zat in een bus die op 23 juli 2020 werd beschoten in het dorp Nguida. De strijders gaven opdracht iedereen in de bus te executeren. De vrouw werd achtergelaten om dood te bloeden, maar overleefde en beviel twee maanden later. Haar man kwam om bij de aanslag.
Geweld van de regeringstroepen
Regeringstroepen die burgers juist moeten beschermen tegen zulke gewelddadigheden, voerden zelf ook wrede aanvallen uit op lokale bewoners en worden ervan beschuldigd samen te werken met of ‘Al-Shabaab’ te steunen.
Drie dagen na de eerste aanval op Quissanga namen veiligheidstroepen van de regering burgers gevangen waarvan zij dachten dat ze ‘Al-Shabaab’ steunden. Verschillende mannen werden geblinddoekt en vervolgens geëxecuteerd. Hun lichamen werden gedumpt in een massagraf. Vrouwen vertellen over verkrachtingen door veiligheidstroepen op een nabijgelegen legerbasis.
Amnesty International onthulde eerder bewijzen van de poging tot onthoofding, marteling en andere vormen van mishandeling van gevangenen en mogelijke buitengerechtelijke executies. Het Crisis Evidence Lab analyseerde en verifieerde een video waarop een naakte, vluchtende vrouw buitengerechtelijk wordt geëxecuteerd. De daders lijken uniformen van het leger te dragen.
Rol van private militie
Nadat veiligheidstroepen een aantal veldslagen met ‘Al-Shabaab’ hadden verloren, huurde de regering de Dyck Advisory Group (DAG) in, een Zuid-Afrikaans particulier militair bedrijf. Zij vechten mee aan regeringszijde vanuit helikopters.
Volgens 53 getuigen vuurden DAG-agenten vanuit helikopters met machinegeweren en gooiden ze lukraak handgranaten op mensenmenigten in de plaats Mocímboa da Praia. Ook schoten ze herhaaldelijk op civiele infrastructuur, waaronder ziekenhuizen, scholen en huizen.
Amnesty’s oproep
‘Alle drie de partijen hebben oorlogsmisdrijven gepleegd met honderden doden tot gevolg’, zegt Deprose Muchena van Amnesty. ‘We roepen alle partijen bij het conflict op om onmiddellijk te stoppen met aanvallen op burgers, en we verzoeken de regering van Mozambique dringend onderzoek te doen naar de oorlogsmisdaden die we hebben ontdekt.’
Achtergrond Cabo Delgado-conflict
Cabo Delgado heeft decennialang te lijden gehad onder verwaarlozing en gebrek aan investeringen, een probleem dat verergerd wordt door natuurrampen en de verspreiding van COVID-19 in de regio. Het gebied is rijk aan aardgas, robijnen, grafiet en hout, waardoor internationale bedrijven strijden om toegang tot de regio. De gevechten zijn verergerd sinds ‘Al-Shabaab’ de noordelijke havenstad Mocímboa da Praia in oktober 2017 aanviel.
Het Armed Conflict Location & Event Data Project schat dat tijdens het conflict meer dan 1.300 burgers zijn omgekomen. De VN schat dat meer dan 530.000 mensen intern ontheemd zijn in Cabo Delgado, een kwart van de totale bevolking van de provincie. Volgens UNICEF zijn ongeveer 250.000 van de ontheemden kinderen.
Amnesty International interviewde 79 intern ontheemden uit 15 gemeenschappen en analyseerde satellietbeelden, foto’s en medische en ballistische informatie. Het Crisis Evidence Lab van de organisatie voerde een open source-onderzoek uit naar materiaal op social media. Daarnaast interviewde Amnesty analisten van internationale organisaties, journalisten, humanitaire hulpverleners en lokale mensenrechtenwaarnemers.
