Mishandeling Oekraïners in Russische gevangenschap oorlogsmisdrijf
De Russische autoriteiten hebben Oekraïense krijgsgevangenen en burgergevangenen onderworpen aan marteling, lange incommunicado gevangenschap, gedwongen verdwijningen en andere onmenselijke behandeling. Deze zaken komen neer op oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de mensheid.
Dat zegt Amnesty International vandaag in een nieuw rapport. In het onderzoek A Deafening Silence: Ukrainians held incommunicado, forcibly disappeared and tortured in Russian captivity staat beschreven hoe krijgsgevangenen en burgers uit Oekraïne sinds februari 2022 door de Russen gevangen worden gehouden en opzettelijk worden afgesloten van de buitenwereld, vaak jarenlang. Doordat niet duidelijk is waar deze mensen worden vastgehouden, worden ze in detentie gemarteld en mishandeld. Soms worden krijgsgevangenen zelfs gedood. Dit gaat gepaard met grote straffeloosheid.
“De systematische incommunicado detentie van de Russen van Oekraïense krijgsgevangenen en burgers toont een opzettelijk beleid dat gericht is op ontmenselijking en mensen het stilzwijgen opleggen”, zegt Agnès Callamard, de secretaris-generaal van Amnesty International. “Hun familieleden leven in angst in afwachting van nieuws over hun geliefden.”
Marteling in isolatie
“De martelingen vinden plaats in complete isolatie van de buitenwereld. Om te overleven zijn de slachtoffers helemaal overgeleverd degenen die hen gevangen houden. Dit zijn geen geïsoleerde incidenten – het is systematisch beleid dat ieder basisprincipe van het internationaal recht schendt.”
Het onderzoek van Amnesty International is gebaseerd op interviews met 104 mensen uit Oekraïne, gehouden tussen januari en november 2024. Onder hen waren 5 voormalige Oekraïense krijgsgevangenen en familieleden van 38 krijgsgevangenen.
Ook waren er familieleden van 23 mensen uit Oekraïne die “vermist waren onder speciale omstandigheden”, 28 voormalig gedetineerde burgers en hun familieleden, en 10 Russische krijgsgevangenen die momenteel vastzitten in Oekraïne.
Geen informatie voor familie
Hoewel de exacte aantallen niet bekend zijn, wordt aangenomen dat duizenden Oekraïners, zowel militairen als burgers, gevangen worden gehouden in Rusland en bezette gebieden in Oekraïne.
De meerderheid van de Oekraïense krijgsgevangenen worden incommunicado – zonder contact met de buitenwereld – vastgehouden. Hun familie krijgt geen of nauwelijks informatie over hoe het met hen gaat of waar ze zijn.
De Russische autoriteiten hebben internationale organisaties de toegang tot deze gevangenen ontzegd. Dit is opzettelijk beleid om deze krijgsgevangenen buiten de bescherming van het internationaal recht te houden. Lange incommunicado detentie kan wettelijk neerkomen op ‘onmenselijke behandeling’.
Serhii, de man van Olena Kolesnyk, werd gevangen genomen in juli 2024. Olena geeft aan dat de weinige informatie die ze had over zijn verblijfplaats onofficieel en onbevestigd was: “…Ik zou niet weten waar ik moet zoeken naar mijn man, en naar wie ik brieven moet sturen. De zwarte duisternis van het niet weten – dat is wat echt pijn doet”, vertelde ze Amnesty International.
Vermist
Tienduizenden Oekraïners worden door de autoriteiten van Oekraïne beschouwd als “vermist onder speciale omstandigheden”. Veel van hen zullen gevangen zitten, anderen zijn waarschijnlijk om het leven gekomen. In sommige gevallen heeft Rusland bevestigd dat het bepaalde krijgsgevangenen vasthoudt en dit zoals internationaal recht vereist, gemeld bij het Internationale Rode Kruis.Het is onwaarschijnlijk dat Rusland het Rode Kruis op de hoogte heeft gesteld van de status van honderden of duizenden andere krijgsgevangenen.
De man van Khrystyna Maharchuk – Volodymyr – beschreef op de Russische televisie hoe zijn gevangenschap was. Daarnaast werd zijn gevangenschap bevestigd door een krijgsgevangene die was teruggekeerd en hem persoonlijk kende. Rusland heeft zijn gevangenschap echter nog steeds niet bevestigd.
De ontkenning van het gevangen houden van mensen als de echtgenoot van Khrystnyna Makarchuk door Rusland valt onder ‘gedwongen verdwijning’.
Het aantal burgers dat waarschijnlijk gedwongen verdwenen is, is aanzienlijk. Rusland gebruikt al lang middelen als willekeurige arrestatie, marteling en gedwongen verdwijning om de burgerbevolking te intimideren in gebieden onder haar controle. Dit soort handelingen vallen onder misdrijven tegen de mensheid.
Systematische marteling en weigering van medische hulp
Amnesty International heeft gruwelijke gevallen van marteling en het weigeren van medische behandeling in Russische gevangenschap beschreven.
“Ze begonnen me meteen te martelen. Ze sloegen me met tasers, speciale stokken, het was heel pijnlijk. Ik zag hoe de mannen daarna dood gingen. Hun harten konden het gewoon niet meer aan”, zegt Volodymyr Shevchencko, een voormalige krijgsgevangene die 2 jaar door de Russen gevangen werd gehouden.
Serhii Koroma, een voormalige zwaargewonde Oekraïnse krijgsgevangene vertelt hoe hij maar één keer een antiseptische crème kreeg en verder aan zijn lot werd overgelaten.
Schendingen van oorlogsrecht
De handelingen van Rusland druisen in tegen het Verdrag van Genève, dat de rechten van krijgsgevangen beschrijft en aangeeft dat zij recht hebben op communicatie, toegang tot medische hulp, en bezoek van internationale organisaties.
Amnesty International roept Rusland op om te stoppen met de marteling, gedwongen verdwijningen en incommunicado gevangenschap van Oekraïners in gevangenschap. Rusland moet de status van alle krijgsgevangenen aan de autoriteiten in kwestie bekend maken, en internationale organisaties toegang tot hen geven. Daarnaast moet Rusland ervoor zorgen dat alle Oekraïners in gevangenschap toegang hebben tot medische hulp en ernstig zieke of gewonde mensen terug naar huis kunnen. Burgers die onwettig zijn vastgezet moeten worden vrijgelaten.
Oproep aan de internationale gemeenschap
“De internationale gemeenschap moet al haar invloed en middelen inzetten – ook universele jurisdictie – tegen Rusland om deze gruwelijke misdrijven onder internationaal recht te stoppen”, zegt Agnès Callamard. “De daders moeten ter verantwoording worden geroepen. Zonder gerechtigheid, zal het lijden van Oekraïense krijgsgevangenen, burgers en hun families alleen erger worden.”
