Mexico: mislukte onderzoeken naar femicide schenden vrouwenrechten

Onderzoeken door het Mexicaanse Openbaar Ministerie naar de moord op verdwenen vrouwen vertonen ernstige gebreken. Dit is het gevolg van de passiviteit en nalatigheid van de autoriteiten, waardoor bewijs verloren ging en niet alle onderzoekslijnen werden onderzocht. Ook werd er onvoldoende rekening gehouden met het genderperspectief van vrouwen. Deze tekortkomingen belemmeren de rechtsgang en vergroten de kans dat zaken ongestraft blijven.

In het nieuwe Amnesty-rapport Justice on trial: Failures in criminal investigations of feminicides preceded by disappearance in the State of Mexico wordt geconstateerd dat deze tekortkomingen overeenkomen met andere onderzoeken van maatschappelijke organisaties en van rechthebbenden, evenals met de moord op vrouwen die meer dan 20 jaar geleden in Ciudad Juárez, Chihuahua, werden gepleegd. Daar werd in 1998 ook de Nederlandse Hester van Nierop vermoord. Dit geeft aan dat dodelijk geweld tegen vrouwen, de falende onderzoeken en het onvermogen om de moorden te voorkomen, deel uitmaken van een bredere realiteit in het land.

Overheid komt verplichtingen niet na

‘Overheidsinstanties moeten dodelijk geweld tegen vrouwen voorkomen, onderzoeken en bestraffen’, zegt Edith Olivares Ferreto van Amnesty Mexico. ‘Zij zijn verplicht zich te houden aan de internationale verdragen die Mexico heeft ondertekend, waaronder het Verdrag van Belem do Pará, het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen en de uitspraken van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens met betrekking tot Mexico. Die leggen een reeks normen, standaarden en principes vast om de rechten van vrouwen te garanderen.’

‘Elke femicide heeft een afschuwelijke impact op de families van de slachtoffers. In hun zoektocht naar waarheid, gerechtigheid en genoegdoening voor het leed dat hen is aangedaan, worden ze opnieuw slachtoffer van de autoriteiten. Om deze reden blijft Amnesty International erop aandringen ​​dat geweld tegen vrouwen een hoge prioriteit moet hebben op de agenda van de federale en lokale overheden’, zegt Olivares Ferreto.

Alleen al in 2020 werden 3.723 moorden op vrouwen geregistreerd in Mexico, waarvan 940 werden onderzocht als femicide – de moord op vrouwen omdat ze vrouw zijn. Geen enkele Mexicaanse staat was vrij van femicide.

Gebrekkig onderzoek

Uit het rapport blijkt dat de autoriteiten er niet in slagen het plaats delict goed te onderzoeken, het verzamelde bewijsmateriaal veilig te bewaren of forensische tests uit te voeren. Dit resulteert in verlies van gegevens, voorwerpen of stoffen en getuigenissen.

De autoriteiten volgen ook niet altijd alle aanknopingspunten wat ertoe leidt dat de familieleden van de slachtoffers – meestal vrouwen – zelf onderzoek verrichten. In sommige gevallen worden de families door de autoriteiten bedreigd en lastiggevallen, zodat ze de zaak niet verder onder de aandacht brengen. Bovendien hanteren autoriteiten niet altijd een genderperspectief (het feit dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen) in het strafproces, wat in strijd is met protocollen over onderzoek naar moorden op vrouwen.

Te weinig onderzoekscapaciteit en -middelen

Uit het rapport blijkt ook dat de ambtenaren van de procureur-generaal van de staat van Mexico een buitensporig hoge werkdruk hebben en de materiële middelen missen om sommige procedures uit te voeren. Bovendien moet het personeel een deel van het materiaal betalen dat nodig is om onderzoek te doen. Daarnaast is er niet genoeg ruimte om bewijsmateriaal veilig op te slaan, wat het risico op besmetting en vernietiging vergroot. Ze hebben ook gespecialiseerde training nodig om onderzoeken op de juiste manier uit te voeren.

Amnesty’s aanbevelingen

De tekortkomingen die in de onderzoeken zijn Amnesty vastgelegd, leiden tot schendingen van de mensenrechten van vrouwen, zoals het recht op leven en fysieke veiligheid. Ook de rechten van hun families wat betreft rechtsbescherming en toegang tot de rechter zijn in het geding. Om de rechten van slachtoffers te beschermen doet Amnesty International de volgende aanbevelingen.

• Oproep aan het bureau van het Mexicaanse OM: zorg ervoor dat het bureau van de centrale procureur-generaal voor misdrijven die verband houden met gendergerelateerd geweld over de nodige personele en financiële middelen beschikt om zijn functie efficiënt en met fatsoenlijke arbeidsomstandigheden uit te voeren. Ook moet het trainingen verzorgen over hoe verdwijningen en moorden op vrouwen vanuit een genderperspectief onderzocht kunnen worden.
• Aan het congres van de staat Mexico: zorg ervoor dat het kantoor van het Mexicaanse OM, en met name het kantoor van de centrale procureur-generaal voor misdaden die verband houden met gendergerelateerd geweld, over de personele en financiële middelen beschikt om zijn taken naar behoren uit te voeren.
• Aan de mensenrechtencommissie van de staat Mexico: onderzoek waarom strafrechtelijk onderzoek naar geweldsmisdrijven tegen vrouwen faalt, met name in het geval van femicide en verdwijningen, en doe aanbevelingen die de problemen die het Amnesty-rapport benoemt, aanpakken.
• Aan de federale autoriteiten: erken openlijk de omvang van het probleem van femicide en verdwijningen in Mexico, evenals de tekortkomingen in het onderzoek naar deze misdaden.

Gelijktijdig met de publicatie van het rapport heeft Amnesty International de campagne #HastaSerEscuchadas (tot ze gehoord worden) gelanceerd die tot doel heeft ervoor te zorgen dat de autoriteiten de tekortkomingen in het onderzoek naar vrouwenmoorden publiekelijk erkennen, de aanbevelingen opvolgen en een proces starten om herstelbetalingen te doen voor de schade die door deze tekortkomingen is veroorzaakt.

Het rapport

In het rapport documenteert Amnesty vier kenmerkende gevallen van de moord op vrouwen die voorafging door verdwijning. Daarbij wordt specifiek ingegaan op de tekortkomingen in het strafrechtelijk onderzoek naar elke moord. De gedocumenteerde gevallen waren die van Nadia Muciño Márquez, die in 2004 werd vermoord, Daniela Sánchez Curiel, die in 2015 verdween en haar familie aanneemt dat ze het slachtoffer was van femicide, Diana Velázquez Florencio, die in 2017 verdween en werd vermoord en Julia Sosa Conde, die eind 2018 verdween en eveneens werd vermoord.