Mensenrechten zouden voor FIFA doorslaggevend moeten zijn bij keuze gastland WK 2030

Een wereldwijde coalitie van mensenrechtenorganisaties, vakbonden, spelers en fans dringt er bij de FIFA op aan ervoor te zorgen dat mensenrechten doorslaggevend zijn bij het kiezen van de landen die het WK voetbal voor mannen van 2030 kunnen organiseren.

Binnenkort begint het biedingsproces voor het WK 2030 en daarom vraagt de Sport & Rights Alliance de FIFA om ervoor te zorgen dat de resultaten van de opiniepeiling die in opdracht van Amnesty International werd uitgevoerd in 15 landen, zwaar meeweegt tijdens de besluitvorming.

Uit het opinieonderzoek blijkt dat een meerderheid van het publiek, 53 procent, van mening is dat mensenrechten een beslissende factor moeten zijn bij het toekennen van grote sporttoernooien als het WK 2030. In Nederland vindt 62 procent dit.

Steve Cockburn, hoofd economische en sociale rechtvaardigheid van Amnesty International, zegt: ‘het is duidelijk dat het publiek wil dat mensenrechten een hoge prioriteit hebben, zodat tijdens het WK het spel waar ze van houden centraal staat en het toernooi geen platform biedt voor uitbuiting, onderdrukking of discriminatie’.

‘De FIFA moet de strengste mensenrechtennormen hanteren bij het beoordelen van alle biedingen om haar belangrijkste toernooi te organiseren, duidelijke actieplannen voor de mensenrechten eisen, en elk bod afwijzen dat niet geloofwaardig laat zien hoe ernstige mensenrechtenrisico’s worden voorkomen. Onafhankelijk toezicht is daarbij van groot belang’. 

Mensenrechtencriteria

De FIFA introduceerde voor het eerst mensenrechtencriteria in de bieding voor het WK 2026. Dit vanwege controverses bij de toewijzing van de toernooien van 2018 en 2022 aan respectievelijk Rusland en Qatar. Verwacht wordt dat dergelijke criteria opnieuw worden opgenomen, maar er zijn zorgen dat ze genegeerd worden bij de keuze van de FIFA voor het organiserende land van het WK 2030.

Ondanks de invoering van haar mensenrechtenbeleid en de biedingscriteria in 2017, heeft de FIFA sindsdien verzuimd om passende risicobeoordelingen op het gebied van mensenrechten uit te voeren bij het toekennen van andere toernooien. Zo werd sinds 2017 het WK voor clubs toegekend aan China, de Verenigde Arabische Emiraten, Marokko en Saudi-Arabië zonder enig transparant proces of overleg met maatschappelijke organisaties. 

Er waren ook wijdverspreide schendingen van de mensenrechten tijdens het WK 2022 in Qatar, ondanks dat de FIFA in 2020 een ‘duurzaamheidsstrategie’ had ontwikkeld, met mensenrechtenverplichtingen. Honderdduizenden arbeidsmigranten zijn nog steeds niet gecompenseerd voor de schendingen van hun arbeidsrechten bij de voorbereiding van en tijdens het toernooi.

Opiniepeiling Amnesty International

De oproep komt op het moment dat Amnesty International de resultaten publiceerde van een opiniepeiling uitgevoerd door YouGov, waaruit blijkt dat een meerderheid van de ondervraagden, 53 procent, in 15 landen van mening is dat mensenrechten, waaronder werknemersrechten, persvrijheid en non-discriminatie, een belangrijke overweging moeten zijn bij het selecteren van het gastland van een groot sportevenement.

Er worden gezamenlijke biedingen verwacht om het WK voor mannen in 2030 te organiseren, waaronder een uit Spanje, Portugal, Marokko en Oekraïne, en een andere uit Argentinië, Chili, Paraguay en Uruguay. Saudi-Arabië bereidt naar verluidt een gezamenlijk bod voor 2030 of 2034 voor, met Griekenland, en mogelijk Egypte.

Uit de YouGov-peiling blijkt dat, na veiligheid en beveiliging (57 procent), mensenrechten het meest gekozen criterium was om te bepalen wie het toernooi mag organiseren. Mensenrechten was het belangrijkste criterium in zeven van de onderzochte landen. In Zwitserland, waar de FIFA is gevestigd, was dit percentage het hoogst (68 procent). Slechts 13 procent koos ‘commerciële inkomsten voor sportorganisaties’ als prioriteit.

Ronan Evain, directeur van Football Supporters Europe, zegt: ‘De resultaten van de peiling laten duidelijk het belang zien dat fans hechten aan mensenrechten bij het bepalen van de toewijzing van grote sportevenementen, veel meer dan politiek of winst. Wij, voetbalsupporters, willen duidelijke garanties, dat niet alleen onze eigen rechten worden gerespecteerd, maar ook dat werknemers verzekerd zijn van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, dat journalisten vrij kunnen rapporteren en dat mensenrechtenactivisten zich zonder angst kunnen uitspreken’.    

Andrea Florence, directeur van de Sport & Rights Alliance, zegt: ‘Sinds 2017 heeft de FIFA belangrijke vooruitgang geboekt bij het erkennen van haar verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten. Maar mensenrechtencriteria zijn niet systematisch toegepast bij het toekennen van FIFA-toernooien. Om te laten zien dat ze hun eigen beleid serieus nemen, is het van cruciaal belang dat de FIFA mensenrechten centraal stelt bij het kiezen van de organisator voor het WK 2030’. 

Achtergrond en opiniepeiling

Aan de opiniepeiling deden bijna 17.500 volwassenen in 15 landen mee. Ze werden vorig jaar door YouGov gevraagd om te kiezen uit een lijst van tien factoren die volgens hen ‘belangrijke overwegingen’ zouden moeten zijn bij het selecteren van het gastland van een internationaal sportevenement, zoals het FIFA-wereldkampioenschap voor mannen of de Olympische Spelen. De ondervraagden konden meerdere opties selecteren. Het onderzoek werd uitgevoerd in Argentinië, België, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Kenia, Mexico, Marokko, Nederland, Noorwegen, Spanje, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

De vragen en uitkomsten waren: Veiligheid en beveiliging van fans, atleten en vrijwilligers (57 procent); mensenrechten inclusief werknemersrechten, persvrijheid en non-discriminatie (53 procent); kwaliteit van infrastructuur zoals stadions, transport en hotels (48 procent); transparantie en maatregelen om corruptie aan te pakken (43 procent); ecologische duurzaamheid en klimaatverandering (37 procent); potentiële economische voordelen voor het gastland (28 procent); culturele en toeristische mogelijkheden voor bezoekende fans (28 procent); ervaring met het succesvol organiseren van grote sportevenementen (25 procent); sportieve erfenis voor het gastland zoals de ontwikkeling van de binnenlandse sport (24 procent); potentiële commerciële inkomsten voor de sportorganisatie zoals de FIFA of het Internationaal Olympisch Comité (13 procent); weet niet (12 procent); en geen van deze (4 procent).

De statuten van de FIFA (artikel 3) en het mensenrechtenbeleid van de Wereldvoetbalbond (artikel 7 en 10) eisen dat het mondiale voetbalbestuur de mensenrechten ‘respecteert’ en ‘ernaar streeft’ eventuele negatieve gevolgen van zijn activiteiten voor de mensenrechten identificeert en aanpakt, en constructief samenwerkt met relevante autoriteiten en andere belanghebbenden.

In zijn mensenrechtenbeleid verbindt de FIFA het respecteren van mensenrechten in overeenstemming met de leidende beginselen van de Verenigde Naties over bedrijfsleven en mensenrechten. Volgens deze ‘United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights’ moeten alle bedrijven due diligence (gepaste zorgvuldigheid) op het gebied van mensenrechten uitvoeren over alle aspecten van hun activiteiten. Als ernstige mensenrechtenrisico’s niet kunnen worden voorkomen, moet het bedrijf de nodige stappen nemen om de gevolgen ervan te stoppen of te voorkomen. 

De definitieve keuze van het gastland voor het WK 2030 wordt naar verwachting bepaald door een stemming van alle voetbalbonden op het jaarlijkse FIFA-congres in 2024. In 2018 selecteerde de FIFA Canada, Mexico en de Verenigde Staten om samen het WK voor mannen van 2026 te organiseren.

Leden van de Sport & Rights Alliance zijn onder andere Amnesty International, Committee to Protect Journalists, Football Supporters Europe, Human Rights Watch, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA World), International Trade Union Confederation (ITUC), The Army of Survivors, Transparency International en World Players Association.

Alle cijfers, tenzij anders vermeld, zijn afkomstig van YouGov Plc. De totale steekproefomvang was 17.477 volwassenen. Veldwerk werd uitgevoerd tussen 16 augustus – 6 september 2022. De enquête werd online uitgevoerd. De cijfers zijn gewogen en representatief voor de volwassenen van alle onderzochte landen (18+).