Marteling in Myanmar om oppositie tegen staatsgreep te onderdrukken

De autoriteiten in Myanmar maken zich schuldig aan routinematige marteling van mensen die gevangenzitten vanwege hun kritiek op de staatsgreep van februari 2021. Dit gebeurt in gevangenissen en centra waar mensen ondervraagd worden.

Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van Amnesty International. Hiervoor werden in maart 2022 vijftien interviews afgenomen met voormalige gevangenen, advocaten van gevangenen en experts. Daarnaast werden meer dan 100 nieuwsberichten bekeken voor de briefing ’15 Days Felt Like 15 Years’, die de gruwelijke ervaringen beschrijft van individuen vanaf het moment van hun arrestatie, tijdens hun ondervraging en gevangenschap, en na hun vrijlating.

Sinds de staatsgreep van 1 februari 2021 heeft het leger van Myanmar meer dan 14.500 mensen gearresteerd en meer dan 2.000 gedood, volgens de Assistance Association for Political Prisoners (AAPP).

De militaire autoriteiten overtreden de wet bij iedere stap van het arrestatie- en detentieproces: ze arresteren mensen zonder arrestatiebevel, dwingen bekentenissen af door marteling of mishandeling, laten mensen ‘verdwijnen’, intimideren familieleden en houden gevangenen incommunicado vast waarbij ze geen contact hebben met de buitenwereld.

Executies

De gruwelijke executies van vier mannen in juli 2022 zij hiervan een goed voorbeeld. Onder de geëxecuteerden waren Phyo Zeya Thaw, een bekende activist en voormalig lid van de oppositiebeweging, en Ko Jimmy, een bekende pro-democratie-activist. De vier mannen werden door een militaire rechtbank ter dood veroordeeld. De executies waren de eerste in meer dan 30 jaar. Er zitten nog meer dan 70 mensen in de dodencel in Myanmar, 41 mensen werden in afwezigheid ter dood veroordeeld volgens de AAPP.

Slechte behandeling gevangenen

‘Myanmar is tot ongekende nieuwe diepten gezakt met de wrede behandeling van gevangenen als onderdeel van een grotere strategie om hun geest te breken en hun verzet tegen de staatsgreep van 2021 te stoppen’, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

‘Het heeft echter het tegenovergestelde effect: de mensen buigen niet, zelfs niet na de recente beschamende executies van Kyaw Min Yu (Ko Jimmy) Phyo Zeya Thaw, Hla Myo Aung en Aung Thura Zaw.’

Amnesty’s oproep

De militairen van Myanmar moeten onmiddellijk de duizenden mensen vrijlaten die nu wegkwijnen in de gevangenis alleen maar vanwege het uitoefenen van hun rechten, en hen laten terugkeren naar hun families. De VN-Veiligheidsraad moet de druk op het leger van Myanmar opvoeren door de gebeurtenissen voor te leggen aan het Internationaal Strafhof (ICC). Ook moet de VN een wereldwijd wapenembargo en doelgerichte sancties instellen.

Getaserd en geslagen

Uit het onderzoek van Amnesty International blijkt hoe bewakers gevangenen trappen en slaan met geweerkolven, elektrische draden en takken van palmbomen.

Gevangenen geven aan psychologisch te zijn gemarteld met doodsbedreigingen en de dreiging met verkrachting om bekentenissen te forceren of om extra informatie over activiteiten tegen de staatsgreep los te krijgen. Een persoon ontving een pakketje met een nepbom erin.

Verschillende voormalige gevangenen vertelden Amnesty dat ze hadden gezien dat andere gevangenen zichtbare verwondingen hadden op hun lichamen, zoals bloed, gebroken ledematen en opgezwollen gezichten.

Een student die werd opgepakt in de centrale regio Magwe vertelt: ‘Toen ze [de politie] ons slapend vonden, sloegen ze ons. Toen ze zagen dat we zaten, sloegen ze ons… Ze duwden G3-geweren tegen onze voorhoofden en dreigden dat ze ons zo konden doden.’

Een vrouw hoorde hoe de veiligheidsdienst het hoofd van een gevangene in een emmer water duwde en een aantal malen een Taser gebruikte tijdens een ondervraging.

Een student vertelde [dat hij zag hoe de politie het hoofd van zijn vriend tegen de muur sloeg. De politie gebruikte ook een Taser op zijn geslachtsdelen en dreigde hem op de blazen met een granaat.

Ma Kyu, die in de staat Karenni werd gearresteerd, vertelde dat een agent tegen haar zei: ‘We kunnen je gewoon doden na de arrestatie. We hoeven je niet eens in de gevangenis te stoppen. We kunnen je gewoon neerschieten.’

‘Ze trokken mijn kleren uit’

Saw Han Nway Oo is een trans vrouw die werd opgepakt en vastgezet in september 2021 op verdenking van het bijwonen van een zelfverdedigingstraining. Ze werd naar het ondervragingscentrum Mandalay Palace gebracht, een plek die bekendstaat om martelingen.

Ze werd drie dagen lang ondervraagd in het centrum en bij een politiebureau. Ze zegt dat de ondervragers haar knieën bekrasten met scherpe objecten en spiritus over de bloedende wond sprayden. Ze kreeg drie dagen lang geen eten of drinken. ‘Telkens als ik tijdens de ondervraging aan mezelf refereerde als vrouw, zeiden ze dat ik gay was en lieten ze hun mannelijke geslachtsdelen voor me zien.’

Ze bekeken ook berichten van haar arts en vroegen of ze een geslachtsveranderende operatie had ondergaan. Ze trokken haar kleding uit en bekeken haar naakte lijf en maakten haar belachelijk.

Andere lhbti’ers kregen ook onderzoeken van hun geslachtsdelen om ‘vast te stellen of ze man of vrouw zijn’, zo zegt een gevangene.

Vernederende lichaamsonderzoeken kunnen een vorm van marteling of mishandeling zijn, vooral voor transgender gevangenen.

Geblinddoekt en geïsoleerd

Arrestaties worden vaak ’s nachts uitgevoerd. Tijdens deze nachtelijke invallen breken soldaten en agenten deuren open, slaan ze bewoners, halen ze huizen overhoop, nemen ze elektrische apparaten als telefoons en laptops in beslag, en nemen ze soms waardevolle spullen zoals sieraden mee.

Ma Win is een van de leiders van de protesten. Ze werd gearresteerd toen ze in een bus zat in de regio Mandalay. Ze werd in het gezicht geslagen, geboeid en geblinddoekt en afgevoerd naar een onbekende locatie.

Tijdens een meer dan 24-uur durende ondervraging werd ze door medewerkers van de veiligheidsdienst met zware laarzen getrapt en herhaaldelijk met de dood bedreigd.

Amnesty International sprak ook met advocaten die vertelden dat het lastig was de locaties te weten te komen waar hun cliënten werden vastgehouden. Soms moesten ze mensen omkopen om basisinformatie te krijgen.

De gevangenissen zijn overvol en iemand vertelde samen met 50 mensen in een cel voor 10 te zitten. Gevangenen vonden ook dode insecten en wormen in hun eten.

Hoewel hun tijd in de gevangenis een psychologische tol heeft eiste, zijn veel activisten vastbesloten om zich te blijven verzetten. ‘We zullen nooit opgeven’, zegt Saw Han Nway Oo. ‘We zijn als telefoons, als de batterijen op zijn, laden we ons weer op.’

*Sommige namen zijn veranderd om de identiteit van de geïnterviewden te beschermen.