Zorgwekkende veroordeling vreedzame klimaatactivisten

Amnesty reageert ontzet op de veroordeling van zeven leden van Extinction Rebellion (XR) door de Rechtbank van Den Haag. De klimaatactivisten kregen taakstraffen van 30 tot 60 uur opgelegd omdat zij zich volgens het Openbaar Ministerie (OM) schuldig maakten aan opruiing – het oproepen of aanzetten tot het plegen van een strafbaar feit. Twee XR-leden kregen daarnaast een geldboete. XR riep mensen op om mee te doen aan de blokkade van de A12. Een weg blokkeren is – onder normale omstandigheden – strafbaar vanwege het mogelijke gevaar voor andere weggebruikers. Het ging hier echter om het oproepen tot een vreedzaam protest.

Geen oog voor demonstratierecht

Amnesty International is geschokt dat het demonstratierecht en het recht op vrije meningsuiting zo’n kleine rol hebben gespeeld in deze rechtszaak. We vrezen dan ook dat de veroordeling van de zeven demonstranten een zorgwekkende voorbode is voor soortgelijke toekomstige zaken. Amnesty kijkt uit naar het hoger beroep.

Wegblokkade legitieme actie

XR riep op tot een vreedzaam protest. Een weg blokkeren kan, als vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid, beschermd worden door het demonstratierecht. Ook de burgemeester van Den Haag heeft dit onderkend (zie het Wom-besluit over de A12 blokkade van 7 maart 2023). Demonstraties, waaronder blokkades, veroorzaken onvermijdelijk hinder en overlast. De mensenrechten schrijven voor dat, zolang er geen sprake is van grootschalige en langdurige ontwrichting, de overheid dat moet tolereren.

Voorbereidingen demonstratie beschermd

Het is belangrijk te benadrukken dat het demonstratierecht niet alleen de demonstratie zelf beschermt, maar ook alle voorbereidingen die nodig zijn om het protest tot een succes te maken. Een voorbeeld hiervan is het promoten van een demonstratie, zodat er meer mensen naartoe komen. De overheid moet enige ruimte laten voor de oproep tot een demonstratie. Zeker als de overheid op de hoogte is van de actie en het verkeer kan omleiden om zo andere weggebruikers te ontlasten. Zoals het geval was bij de demonstratie van XR op de A12.

Geen gevaarlijke situaties

Het OM stelt dat de blokkades van XR ontwrichtend zijn en zeer gevaarlijke situaties veroorzaken. Amnesty International was meerdere keren als waarnemer bij de protesten aanwezig en zag daarbij geen signalen van ontwrichting. Ook de media maakten geen melding van een verkeersinfarct of zeer gevaarlijke situaties.

Uitgebreide voorzorgsmaatregelen

XR doet er alles aan om de protestacties veilig te laten verlopen en neemt uitgebreide voorzorgsmaatregelen. Bovendien kondigde XR de demonstratie ruim van tevoren aan, waardoor de gemeente wist waar en wanneer het protest zou plaatsvinden. Dat gaf de gemeente de mogelijkheid het protest goed te faciliteren en maatregelen te nemen om zowel de demonstratie als anderen te beschermen.

Ontmoedigend effect

Als het protest vreedzaam is, moet de overheid het protest beschermen. Ook als daarmee regels worden overtreden. Het strafrechtelijk vervolgen van vreedzame demonstranten voor een zwaar strafbaar feit (op opruiing staat maximaal vijf jaar gevangenisstraf) heeft bovendien een belangrijk ontmoedigend effect op het meedoen aan demonstraties en criminaliseert vreedzame demonstranten. Dat zet het demonstratierecht onder druk.

Demonstratierecht van groot belang

De vervolging van het OM past in een bredere trend in Europa; Amnesty International spreekt zich regelmatig uit over maatregelen die het demonstratierecht ondermijnen. Het demonstratierecht is van groot belang. De overheid moet daarom zoveel mogelijk wegblijven van maatregelen die mensen kunnen afschrikken om te gaan demonstreren of daartoe op te roepen.

Lees hier meer over de campagne Right to Protest van Amnesty International.