Kabinet moet nu in actie komen tegen etnisch profileren
Op 14 februari is het precies een jaar geleden dat het gerechtshof in Den Haag oordeelde dat de werkwijze van de Koninklijke Marechaussee (KMar) – het gebruiken van etniciteit en huidskleur bij beslissingen om mensen te controleren – een vorm van discriminatie is. Deze werkwijze is verboden, maar daar is in de praktijk nog weinig van te merken.
Op 14 februari 2023 oordeelde het gerechtshof dat de werkwijze van de KMar een vorm van rassendiscriminatie is en per direct aangepast moest worden. De zaak tegen de staat werd aangespannen door twee burgers, Amnesty International, Controle Alt Delete, RADAR en NJCM-PILP.
Een jaar na dato is er echter nog niet veel veranderd. Discriminatie is in Nederland verboden. Maar de overheid doet te weinig om het te stoppen en maakt zich er zelf schuldig aan. De regering moet effectieve maatregelen nemen om etnisch profileren uit te bannen. Daarom is Amnesty International samen met Controle Alt Delete een campagne gestart om te zorgen dat alle overheidsinstellingen in Nederland het discriminatieverbod naleven.
‘In artikel 1 van onze Grondwet staat dat iedereen die zich in Nederland bevindt in gelijke gevallen gelijk behandeld moet worden. En dat discriminatie niet is toegestaan. Wij zetten ons in voor een samenleving waar Artikel 1 voor iedereen geldt.’
Dagmar Oudshoorn, directeur Amnesty International Nederland
Oproep in krant en aan kabinet
Om aandacht voor etnisch profileren op de (politieke) agenda te houden, schreven Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International, en Dionne Abdoelhafiezkhan van Controle Alt Delete, een opiniestuk dat op 13 februari verscheen in het NRC. Hierin roepen ze de regering op om effectieve maatregelen te nemen tegen etnisch profileren.
Het kabinet liet in reactie op de KMar-uitspraak vorig jaar weten dat het vonnis niet zou gelden voor controles op de weg of in de trein en niet relevant zou zijn voor andere overheidsorganisaties. Dit is onjuist. De coalitie die de rechtszaak tegen de staat voerde stuurde daarom vandaag een brief naar het kabinet, de onderhandelende partijen en de Tweede Kamer met de oproep schriftelijk vast te leggen dat selecteren voor een controle op grond van afkomst in combinatie met andere kenmerken nooit is toegestaan, en bij alle overheidsorganisaties af te dwingen dat zij dit verbod naleven.
Al 10 jaar in actie tegen etnisch profileren
Amnesty International en Controle Alt Delete zetten zich al tien jaar in tegen etnisch profileren. Naast drie onderzoeksrapporten van Amnesty International, zijn er sinds het toeslagenschandaal meerdere onthullingen in de media geweest over discriminerende (geautomatiseerde) risicomodellen.
In juni 2022 riep Amnesty International het kabinet al op om meer te doen tegen discriminerende risicoprofielen. Eind 2023 constateerde Amnesty dat het algoritmebeleid mensen in Nederland nog onvoldoende beschermt tegen discriminerende risicoprofielen.
Noodzakelijke maatregelen
Etnisch profileren is verboden. Maar de overheid doet te weinig om het te stoppen, en maakt zich er zelf schuldig aan, terwijl de overheid de plicht heeft om burgers te beschermen tegen discriminatie en etnisch profileren. Daarvoor is een pakket aan maatregelen noodzakelijk, waaronder de volgende:
- Dwing bij alle overheidsinstanties af dat afkomst nooit een rol speelt in beslissingen om burgers te controleren.
- Behandel burgers als individuen en treedt hen vanuit vertrouwen tegemoet.
- Waarborg transparantie en zorgvuldigheid bij controles.
- Registreer en evalueer alle controles.
- Registreer algoritmes en toets deze aan de mensenrechten.
- Verscherp het toezicht.
Kom in actie
Je kunt zelf ook in actie komen tegen etnisch profileren. Dat kun je doen door onze petitie te tekenen of door je eigen ervaring met etnisch profileren (anoniem) te delen.
