JA of NEE in Turkije?
De Turken gaan eerste paasdag naar de stembus. Tijdens het referendum beantwoorden ze de vraag of de Turkse grondwet moet worden aangepast.
Wordt het ‘ja’ dan zal het bestaande parlementaire systeem worden vervangen door een presidentieel systeem, waarbij de president beduidend meer uitvoerende taken krijgt. Voor- en tegenstanders van dit voorstel proberen op allerlei manieren stemmen te winnen voor een ‘ja’ of ‘nee’. Maar is het in de situatie waarin Turkije nu zich bevindt nog wel mogelijk om een afgewogen keuze te maken?
Afgewogen keuze?
Vrije meningsuiting betekent niet alleen dat je voor je mening uit mag komen. Ook het zoeken en verspreiden van informatie hoort daarbij. Om een afgewogen keuze over de grondwetswijziging te kunnen maken, hebben de stemmers informatie nodig. De meeste media propageren echter alleen de ‘ja’-stem. ‘Nee’ is in Turkije een beetje een vies woord geworden. Een campagne van het ministerie van Gezondheid met de slogan ‘NEE’ om het roken tegen te gaan, is ingetrokken. Het ‘nee’ zou verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden. En een kabelzender biedt de film No, over het referendum dat de Chileense dictator Pinochet in 1988 verloor, niet langer aan. Dit is nog redelijk onschuldig. Kwalijker is dat het nee-kamp op allerlei manieren wordt tegengewerkt. Mensen die flyers uitdelen worden geregeld door de politie lastigvallen, worden met traangas belaagd of opgepakt. Of ze worden geweigerd als ze een zaaltje willen huren voor een campagnebijeenkomst.
‘Wij tegen zij’
Maar dat is nog niet alles. We zagen het afgelopen jaar wereldwijd het ‘wij tegen zij’-denken groeien. Bepaalde groepen in de samenleving worden als zondebok aangewezen voor maatschappelijke problemen. Polariserend taalgebruik van politici wakkert die tweedeling aan, in de hoop hun eigen aanhang te vergroten. We zagen het bij Trump in Amerika, bij Orbán in Hongarije. In Turkije gaat deze ontwikkeling een stap verder. De regering stelt haar burgers voor het blok: wie niet vóór president Erdoĝan is, is tegen hem. In de aanloop naar het referendum over de grondwetswijziging stelde de president het nog wat scherper: een ‘nee’-stem tegen de nieuwe grondwet staat gelijk aan steun voor de terroristen. Als het zo gesteld wordt, heb je dan als stemmer nog een eerlijke keuze?
Onafhankelijke media buitenspel
De onafhankelijke media zijn in Turkije langzaam maar zeker de nek om gedraaid. De pers is de gebeten hond en ligt zwaargewond thuis. Veel media zijn gesloten, andere werden overgenomen en steunen nu president Erdoĝan.
Met de vrije meningsuiting ging het al langer niet goed in Turkije, ook al garandeert de huidige (en ook de eventueel nieuwe) grondwet dit recht. Dankzij nieuwe wetten en met het afstoffen van oude wetsartikelen kunnen de autoriteiten willekeurig critici de mond snoeren. ‘Belediging van de Turkse natie’ is er zo een, en ook met de Antiterrorismewet in de hand is het gemakkelijk een kritisch krantenartikel als ‘terroristische propaganda’ te bestempelen.
De Turken mogen op 16 april stemmen wat ze willen, dat is hun democratisch recht. Het zou goed zijn geweest als ze een keuze konden maken op basis van onafhankelijke berichtgeving. Zodat ze hun ‘ja’ of ‘nee’ uit overtuiging kunnen geven.
