Italië: vluchtelingen in detentiecentra beroofd van vrijheid en waardigheid

Italië berooft asielzoekers ten onrechte van hun vrijheid door ze in detentiecentra te stoppen die niet aan de internationale normen voldoen. Dit verklaart Amnesty International in haar nieuwe publicatie ‘Liberty and Dignity: Amnesty International’s observations on the administrative detention of migrant and asylum-seeking people in Italy.’

In 2023 nam de Italiaanse regering maatregelen aan om het gemakkelijker te maken migranten in detentiecentra te plaatsen. Zo zijn er plannen om nieuwe detentiecentra te bouwen en is de maximale detentieperiode voordat iemand weer naar het land van herkomst wordt gestuurd verlengd tot 18 maanden. Ook werden speciale ‘grensprocedures’ voor ‘veiligelanders’ ingevoerd. Mensen worden nu automatisch vastgezet op basis van hun nationaliteit, dus als de Italiaanse autoriteiten een land ‘veilig’ achten. Terwijl het internationaal recht voorschrijft dat elke asielzoeker een individuele beoordeling moet krijgen.

Onderzoek in twee detentiecentra

Vanwege bovenstaande ontwikkelingen en consistente berichten over ondermaatse detentie- en behandelingsomstandigheden, bezocht Amnesty International in april 2024 twee detentiecentra in Italië: Ponte Galeria (Rome) en Pian del Lago (Caltanissetta). Amnesty oordeelde dat zowel de procedures als de omstandigheden daar zeer ondermaats zijn. In de centra ontmoetten de Amnesty-onderzoekers mensen uit onder andere Tunesië, Iran, Georgië, Marokko, Peru, Egypte, Gambia en China. Ze beschrijven de bevindingen van de bezoeken in detail in de nieuwe publicatie.

Gevangenisachtige omstandigheden

De omstandigheden in de detentiecentra voldoen niet aan geldende internationale wetgeving en normen. Administratieve detentie (gevangenhouden zonder tussenkomst van een rechter) in verband met migratie mag geen bestraffend karakter hebben en mag niet leiden tot gevangenisachtige omstandigheden. Desondanks gebeurde dit wel in de centra die Amnesty bezocht. De mensen worden er ernstig in hun vrijheid beperkt en de inrichting is kaal en niet goed voor de gezondheid en veiligheid van degenen die er verblijven.

Nauwelijks bewegingsvrijheid

Zelfs binnen het terrein van het detentiecentrum mogen mensen zich niet vrij bewegen. Hiervoor hebben ze toestemming en begeleiding van de politie nodig. Het meubilair en het beddengoed zijn uiterst eenvoudig, met schuimrubberen matrassen op betonnen bedden. De badkamers zijn in slechte staat en hebben soms geen deuren. Lichtschakelaars werden aan- en uitgezet door bewakers en ramen waren hermetisch gesloten. Privégebruik van smartphones is verboden.

Mensen die nooit opgesloten hadden mogen worden

‘Mensen opsluiten in detentie zou een uitzondering moeten zijn en een laatste redmiddel. Maar in de centra die we bezochten zagen we mensen die nooit opgesloten hadden mogen worden. Mensen met ernstige geestelijke gezondheidsproblemen. Mensen die asiel zoeken vanwege hun seksuele geaardheid of politiek activisme, maar afkomstig zijn uit landen die de Italiaanse overheid willekeurig als “veilig” heeft bestempeld. Mensen met zorgtaken of mensen die ontsnappen aan gendergerelateerd geweld of arbeidsuitbuiting. Deze onnodige opsluiting verstoort het leven, de gezondheid en het gezin van mensen’, zegt Dinushika Dissanayake van Amnesty International.

Misbruik van detentie

De Italiaanse autoriteiten blijken niet in staat om een alternatief voor detentie op te zetten. Gecombineerd met een inadequate rechtsgang onder toezicht van niet-professionele rechters, leidt dit tot misbruik van detentie. De wetten en praktijken van Italië voldoen niet aan internationale wetten en normen en leiden tot schendingen van niet alleen het recht op vrijheid, maar ook van het recht op asiel, op effectieve beroepsmogelijkheden en op juridische bijstand.

Oproep Amnesty International

De Italiaanse autoriteiten moeten de omstandigheden waarin asielzoekers in Italië vastzitten verbeteren. In de huidige situatie wordt het recht van mensen op waardigheid ernstig geschonden. Een aantal factoren maakt het nog urgenter hier zo snel mogelijk actie op te ondernemen. Zo zijn er plannen om nieuwe centra te bouwen in Italië, worden er verplichte grensprocedures ingevoerd onder het EU-pact inzake migratie en asiel én gaat de overeenkomst tussen Italië en Albanië binnenkort in. Italië moet verdere schendingen van het internationaal recht voorkomen, die een toenemend aantal mensen zullen treffen.

‘In de uitzonderlijke gevallen waarin detentie noodzakelijk en proportioneel wordt geacht, moeten de Italiaanse autoriteiten rigoureus en regelmatig beoordelen of mensen geschikt zijn voor detentie. De regering moet er ook voor zorgen dat de omstandigheden in detentiecentra de menselijke waardigheid respecteren, door te zorgen voor passende, veilige accommodatie en mogelijkheden voor individuen om in contact te komen met de buitenwereld en hun tijd op een zinvolle manier te besteden. Er moet dringend worden afgestapt van de huidige bestraffende aanpak van het migratiecontrolebeleid.’

Achtergrond

Amnesty International verzamelde van 8 tot 13 april 2024 informatie in Italië over de naleving en bescherming van mensenrechten in migratiedetentiecentra. Afgevaardigden bezochten de detentiecentra van Ponte Galeria (Rome) en Pian del Lago (Caltanissetta). Ze spraken met ambtenaren die werken op het terrein van openbare veiligheid en mensen die in de detentiecentra werken. Ook interviewden ze mensen die vastzitten in detentie.

Op 11 juni stuurde Amnesty International een brief aan de Italiaanse ministers van Binnenlandse Zaken, Justitie en Volksgezondheid waarin zij de bevindingen van haar onderzoek uiteenzette en de gelegenheid bood om te reageren.

Op 24 juni gaven het Departement voor Burgerlijke Vrijheden en Immigratie en het Departement voor Openbare Veiligheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken afzonderlijk antwoord. De inhoud van deze reacties is weergegeven in de publicatie.