Italië: Hotspot-benadering EU leidt tot mishandeling en onrechtmatige uitzettingen

Het rapport Hotspot Italy: How EU’s flagship approach leads to violations of refugee and migrant rights toont de schadelijke effecten van het EU-beleid van het creëren van hotspots in Italië voor het verwerken van arriverende vluchtelingen en migranten. Dat beleid ondermijnt niet alleen hun recht om asiel aan te vragen, maar leidt ook tot mishandeling.

Hotspot-benadering slechts half uitgevoerd

De hotspot-benadering stelde de EU in 2015 in om mensen in het land waar ze de EU binnenkomen te identificeren en vingerafdrukken van hen af te nemen, snel hun beschermingsbehoefte vast te stellen en hen ofwel toe te laten tot de asielprocedure ofwel terug te sturen naar hun land van herkomst. Het rapport van Amnesty, dat gebaseerd is op interviews met meer dan 170 vluchtelingen en migranten, constateert ernstige gebreken op al deze gebieden.

Van het tweede deel van het hotspot-plan is weinig terechtgekomen. Om ervoor te zorgen dat landen met hotspots, zoals Italië, de aantallen vluchtelingen aankunnen, werd er een plan aan gekoppeld om asielzoekers te herverdelen over andere EU-landen. Maar dat is nauwelijks gebeurd. Afgelopen jaar hebben 150.000 mensen Italië over zee bereikt. Van hen zijn 1.200 mensen naar andere EU-landen gebracht, terwijl er dat 40.000 hadden moeten zijn.

De hotspot-benadering heeft zo de druk op landen aan de randen van de EU opgevoerd in plaats van verlicht. Dit leidt tot schendingen van de rechten van uiterst kwetsbare mensen, waarvoor de Italiaanse autoriteiten direct verantwoordelijk zijn en Europese leiders de politieke verantwoordelijkheid dragen.

Overmatig geweld bij afnemen vingerafdrukken

De EU-landen en -instituten zetten Italië zwaar onder druk om van iedereen vingerafdrukken af te nemen. Maar veel asielzoekers willen dat niet, omdat ze weten dat ze daardoor vanuit een ander EU-land, waar zij zich bijvoorbeeld bij familieleden hebben gevoegd, teruggestuurd kunnen worden naar Italië op grond van de Dublinverordening. De meeste Italiaanse agenten gedragen zich netjes bij het afnemen van vingerafdrukken, maar regelmatig worden ook willekeurige detentie, intimidatie en overmatig geweld ingezet. Amnesty verzamelde 24 getuigenissen van mishandeling, waarvan in zestien gevallen mensen waren geslagen. Zo vertelde een 25-jarige vrouw uit Eritrea dat een politieagent haar meerdere keren in het gezicht sloeg totdat ze haar vingerafdrukken afgaf.

Ook kregen verschillende getuigen elektrische schokken en twee mannen, van 16 en 27, vertelden dat de politie hen seksueel vernederde en hun genitaliën pijnigde. Een van hen vertelde hoe agenten hem sloegen en schokken toedienden voordat ze hem dwongen zijn kleren uit te trekken:

‘Ze hielden mijn schouders en benen vast, pakten mijn testikels met een pincet en trokken er twee keer aan. Dat was onbeschrijflijk pijnlijk.’

Onrechtmatige uitzettingen

Politieagenten in Italië interviewen mensen die uitgeput aankomen extreem kort en stellen daarbij vaak niet de goede vragen. Ze zijn dan ook niet goed getraind in het afnemen van interviews, terwijl op basis van hun bevindingen wel wordt besloten mensen terug te sturen naar een land waar zij potentieel gevaar lopen.

Daarnaast heeft Italië onder druk van de EU manieren gezocht om meer migranten terug te kunnen sturen naar hun land van herkomst. Dat heeft bijvoorbeeld geleid tot verdragen met landen die vreselijke misdrijven begaan tegen mensen die terugkeren, en zelfs al tot onrechtmatige uitzettingen naar deze landen. Zo zette Italië na een verdrag met Sudan op 24 augustus 2016 veertig Sudanezen op een vliegtuig naar Khartoum, terwijl het risico op mensenrechtenschendingen bij terugkeer niet goed per individu onderzocht wordt. Een 23-jarige man uit Darfur die in het vliegtuig zat vertelde Amnesty hoe veiligheidstroepen hen in Khartoum opwachtten:

‘Ze namen ons mee naar een afzonderlijk deel van het vliegveld en begonnen ons te slaan… Een voor een werden we ondervraagd.’

Bekijk hier het rapport.