Israël doet te weinig om burgers in Libanon te beschermen
De evacuatiewaarschuwingen van het Israëlische leger aan de inwoners van de zuidelijke buitenwijken van Beiroet en Zuid-Libanon waren volgens Amnesty International niet toereikend en soms misleidend. Waarschuwen is niet genoeg: het ontslaat Israël niet van zijn verplichtingen onder het internationaal humanitair recht. Burgers mogen nooit een doelwit zijn en er moeten alle mogelijke maatregelen worden om ervoor te zorgen dat ze zo min mogelijk schade ondervinden.
‘Dit houdt ook in dat burgers in getroffen gebieden van tevoren op een duidelijke manier moeten worden gewaarschuwd voor aanvallen, tenzij de omstandigheden dit niet toelaten,’ zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘Het massale verlies aan mensenlevens in Libanon de afgelopen dagen doet vrezen dat de Israëlische strijdkrachten die voorzorgsmaatregelen niet nemen. Amnesty heeft de afgelopen twaalf maanden onderzoek gedaan naar Israëls oorlogsmisdaden in Gaza en is zeer bezorgd dat Israël de aanpak van zijn campagne in Gaza probeert te kopiëren, met ongekend leed voor de burgerbevolking tot gevolg.’
Misleidende kaarten
Over de waarschuwingen van het Israëlische leger aan de inwoners van Dahieh, de dichtbevolkte zuidelijke buitenwijken van Beiroet, zegt Callamard: ‘Deze waren ontoereikend. Uit onze analyse blijkt dat de waarschuwingen niet alleen misleidende kaarten bevatten, maar dat ze ook te kort van tevoren werden afgegeven – in één geval minder dan 30 minuten voordat de aanvallen begonnen – midden in de nacht, via sociale media, wanneer veel mensen sliepen, offline waren of de berichten in de media niet volgden.’
Geen vrijbrief
Callamard: ‘Bovendien is een evacuatiebevel aan de bewoners van hele steden en dorpen in Zuid-Libanon een te algemene waarschuwing. Dat roept de vraag op of ze bedoeld zijn om de voorwaarden te scheppen voor het massaal verdrijven van mensen. Of de waarschuwingen nou effectief zijn of niet, het betekent niet dat Israël alle achtergebleven burgers als doelwit kan beschouwen. Mensen die ervoor kiezen om in hun huizen te blijven of niet in staat zijn om te vertrekken, omdat ze vanwege een handicap, leeftijd of andere redenen minder mobiel zijn, blijven beschermd door het internationaal humanitair recht.’
Volgens het VN-Bureau voor de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OCHA) werd inmiddels een kwart van het Libanese grondgebied geconfronteerd door evacuatiewaarschuwingen.
Militaire doelen
Amnesty International onderzocht twee waarschuwingen die in de nacht van 27 op 28 september werden afgegeven aan bewoners van het dichtbevolkte Dahieh, na de verrassingsaanval waarbij Hezbollah-leider Hassan Nasrallah om het leven kwam. De luchtaanvallen verwoestten hele woongebouwen. Iedere waarschuwing had betrekking op drie militaire doelen en verzocht de bewoners in een straal van 500 meter rond die locatie om te evacueren. De waarschuwingen werden afgegeven via de Arabische woordvoerder van het Israëlische leger op X (voorheen Twitter), ’s nachts, zonder duidelijke tijdlijn of details over veilige routes.
Misleidende kaarten
In de twee waarschuwingen waren de kaarten die het Israëlische leger daarbij publiceerde, voor zes verschillende gebieden, misleidend. In elk van deze gevallen was het op de kaart als gevarenzone voor burgers gemarkeerde gebied kleiner dan het gebied met een straal van 500 meter (waarvan het Israëlische leger aan burgers had geadviseerd om dat te evacueren).
Het Israëlische leger gaf tussen 1 en 7 oktober ook evacuatiewaarschuwingen af aan inwoners van ongeveer 118 steden en dorpen in Zuid-Libanon, na het begin van de grondinvasie. Onder deze waarschuwingen vielen steden die meer dan 35 km van de grens met Israël en buiten de door de VN afgekondigde bufferzone lagen. Dat maakt Zuid-Libanon echter niet tot een gebied dat zonder enige terughoudendheid gebombardeerd mag worden.
Methodologie van Amnesty’s onderzoek
Israëls operatie Northern Arrows begon op 23 september met intensieve luchtbombardementen op verschillende gebieden in Libanon, waaronder het zuiden, de Bekaa vallei en Dahieh, in de zuidelijke buitenwijken van Beiroet. Volgens de Libanese regering is het aantal ontheemden op de vlucht voor de Israëlische luchtaanvallen gestegen tot 1,2 miljoen – het overgrote deel alleen al in de afgelopen drie weken.
Amnesty onderzocht meer dan tien evacuatiewaarschuwingen van het Israëlische leger en hield interviews met twaalf inwoners die Dahieh ontvluchtten na de Israëlische evacuatiewaarschuwingen op 27 en 28 september 2024, waaronder de wijken Al-Laylaki en Hay El Sellom, het Burj al-Barajneh vluchtelingenkamp en de Hadi Nasrallah snelweg. De organisatie interviewde ook drie inwoners van dorpen in Zuid-Libanon.
Het Crisis Evidence Lab van Amnesty International bracht de gebieden van de Israëlische evacuatiewaarschuwingen in kaart. In haar analyse van deze waarschuwingen onderzoekt de organisatie of de waarschuwingen die Israël uitvaardigde effectief waren in het beschermen van burgers, en conform het internationaal recht.
‘Hezbollah-locaties’
Vanaf 23.06 uur op 27 september begon het Israëlische leger met het afgeven van evacuatiewaarschuwingen aan inwoners van Dahieh. In de eerste waarschuwing instrueerde het Israëlische leger bewoners via X (voorheen Twitter) om 500 meter weg te blijven van drie gebouwen in de wijken Al-Laylaki en Al-Hadath, beide dichtbevolkte gebieden, en zei dat de bewoners daar “in de buurt van Hezbollah-locaties” wonen. Het bevel bevatte geen tijdschema voor de evacuatie.
De kaart die samen met deze waarschuwing werd gepubliceerd markeert een gebied rond de gebouwen. Dit zou de straal van 500 meter zijn die bewoners moesten verlaten. Het gemarkeerde gebied besloeg echter slechts een straal van ongeveer 135 meter. Terwijl de kaart 30 gebouwen binnen de rode cirkel aangeeft, zijn er in werkelijkheid 500 gebouwen binnen de straal van 500 meter.
Al-Hadath
Hetzelfde geldt voor de evacuatiewaarschuwingen in de wijk Al-Hadath: de gebieden die waren aangegeven op de kaarten waarop bewoners werden gewaarschuwd om 500 meter verwijderd te blijven van het Sheet-gebouw en het Al-Salam Complex, lieten slechts een straal zien van respectievelijk ongeveer 125 en 100 meter.
Rond 12.36 uur, slechts anderhalf uur later, meldden lokale media een Israëlische aanval op Al-Laylaki. In het volgende uur en 10 minuten meldde het Libanese National News Agency nog 11 aanvallen op Dahieh. Hier waren gebouwen en gebieden bij waarvoor geen evacuatiewaarschuwing was afgegeven.
Journaliste
Fatima, een journaliste die in Al-Laylaki woont, vertelde Amnesty International dat haar broer haar rond 23.15 uur belde, terwijl ze verslag deed van het nieuws over de aanval op Nasrallah. Hij waarschuwde haar het gebied te verlaten:
‘Ik kwam aan in Al-Laylaki en merkte dat iedereen net zo in paniek was als ik. Als mensen zich van het balkon hadden kunnen gooien om sneller weg te komen [hadden ze dat gedaan]. Iedereen schreeuwde en rende, auto’s toeterden… Ik hielp snel mijn ouders de trap af naar mijn auto en ik nam alleen mijn kat mee… Ik heb op dit moment helemaal geen bezittingen meer.’
Volgens Fatima is Al-Laylaki een drukke woonwijk die tot die nacht volledig bewoond bleef, omdat het aan de rand van Dahieh ligt en bewoners niet verwachtten dat het een doelwit zou zijn.
Geen waarschuwing, wel aanvallen
Op 28 september om 3 uur ’s ochtends gaf het Israëlische leger via X nog een evacuatiewaarschuwing af aan inwoners van de wijken Burj al-Barajneh en Al-Hadath, met de instructie om 500 meter afstand te houden van drie andere gebouwen. De waarschuwing vermeldde geen tijdsbestek voor de evacuatie en kaarten van de getroffen gebieden waren eveneens misleidend, met gebieden die veel kleiner waren dan een straal van 500 meter.
Om 5:47 uur meldde het National News Agency Israëlische aanvallen op Al-Hadath en Al-Laylaki en op de wijken Chouiefat en Al-Kafaat, die niet vermeld stonden in de evacuatiewaarschuwing. Lokale media meldden dat de aanvallen op de zuidelijke buitenwijken van Beiroet de hele dag doorgingen.
Sadistisch spel
Ahmad, een inwoner van Burj al-Barajneh, besloot om Dahieh te verlaten onmiddellijk na de aanval die Nasrallah doodde, omdat hij bij zijn bejaarde ouders woont. ‘Terwijl we nog steeds vastzaten op de weg uit Dahieh, met alle ambulances die voorrang probeerden te geven aan gewonden, hoorden we de waarschuwing op de radio. Ik voelde me verbitterd. Dit is geen waarschuwing, dit is marteling. Het is een sadistisch spel: ‘We zullen jou en je familie snel vermoorden. Laat ons zien hoe je kunt ontsnappen.’
Zware aanval
Op 30 september 2024 gaf het Israëlische leger een waarschuwing af om te evacueren uit de omgeving van woongebouwen in Al-Laylaki, Haret Hreik en Burj al-Barajneh. Slechts 30 minuten later lanceerde het een reeks aanvallen. Op dezelfde manier gaf het op 3 oktober 2024, om 22.51 uur, een evacuatiewaarschuwing af voor de bewoners van Burj al-Barajneh. Ze werden opgeroepen om onmiddellijk te vertrekken. Lokale media meldden een “zware aanval” enkele minuten nadat het evacuatiebevel was uitgevaardigd, en ten minste vier aanvallen tegen 23.30 uur.
Rechtsschendingen
Onder internationaal recht moeten Hezbollah en andere gewapende groeperingen zoveel mogelijk vermijden militaire doelen, waaronder strijders, munitie, wapens en militaire infrastructuur, in of nabij dichtbevolkte gebieden te plaatsen. De aanwezigheid van militaire doelen in bevolkte gebieden ontslaat de Israëlische strijdkrachten echter niet van hun verplichtingen onder internationaal humanitair recht om willekeurige of disproportionele aanvallen te vermijden. Israël moet alle haalbare voorzorgsmaatregelen nemen om alle burgers te sparen, inclusief burgers die het gebied niet verlaten na een evacuatiewaarschuwing. Het niet vooraf waarschuwen voor aanvallen die burgers kunnen treffen, tenzij de omstandigheden dit niet toelaten, en het niet nemen van alle andere haalbare voorzorgsmaatregelen om burgers te beschermen, vormen schendingen van het internationaal humanitair recht.
Zuid-Libanon
Op 1 oktober gaf het Israëlische leger twee evacuatiewaarschuwingen af aan inwoners van Zuid-Libanon. De eerste, om 9:21 uur, instrueerde inwoners om “tot nader order” geen voertuigen te verplaatsen ten zuiden van de rivier de Litani, omdat Hezbollah “de burgeromgeving en de bevolking als menselijk schild” zou gebruiken.
Om 12.18 uur instrueerde het Israëlische leger de inwoners van meer dan 25 steden in Zuid-Libanon om te evacueren en zich ten noorden van de rivier de Awali te begeven. Dat is zo’n 58 km van de grens met Israël en ongeveer 30 km verder dan de Litani, die de VN-bufferzone markeert die na de oorlog van 2006 werd ingesteld.
‘Red uw leven’
De dag erop, op 2 oktober, gaf het Israëlische leger om 9.11 uur en om 11.15 uur waarschuwingen af voor nog eens 24 steden en dorpen in heel Zuid-Libanon. Daarin droeg het de inwoners op “hun leven te redden en hun huizen onmiddellijk te verlaten”. De inwoners werd bevolen zich ten noorden van de rivier de Awali te begeven en kregen te horen dat elke beweging richting het zuiden hen aan gevaar zou kunnen blootstellen. Het Israëlische leger gaf op 3 oktober om 12:49 uur een soortgelijke waarschuwing af voor nog eens 25 steden en dorpen, op 4 oktober om 9:11 uur voor nog eens 35 dorpen en op 7 oktober om 12:58 uur voor nog eens 25 dorpen.
Geen van de “bevelen” bood een manier voor veilige en effectieve evacuatie, alleen de instructie om “onmiddellijk” te vertrekken.
‘Hezbollah is Libanon’
Amnesty’s zorgen over de waarschuwingen voor burgers in Zuid-Libanon wordt onderstreept door een aantal verklaringen van Israëlische politieke en militaire leiders. Daaruit blijkt dat zij Libanese burgers en eigendommen als legitieme doelwitten beschouwen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft op 27 september 2024 gezegd dat er “in elke keuken of garage een raket staat”. De Israëlische minister van Onderwijs zei op 21 september 2024 op televisie dat er geen verschil was tussen Hezbollah en Libanon en dat Libanon “zou worden vernietigd”. De Israëlische minister van Defensie heeft in juni 2024 ook al gewaarschuwd dat Israël in staat is om Libanon “terug te voeren naar het stenen tijdperk”.
Stop de wapenleveranties
De waarschuwingen voor Zuid-Libanon en de instructies dat voertuigen niet ten zuiden van de Litani mogen komen, geven ook aanleiding tot ernstige zorgen over de toegang van burgers tot essentiële voorraden en diensten, waaronder voedsel, medicijnen, gezondheidszorg en brandstof.
‘Amnesty International roept Israëls bondgenoten, waaronder de Verenigde Staten, op om alle wapenleveranties en andere vormen van militaire bijstand aan Israël op te schorten,’ zegt Callamard. ‘Het risico is aanzienlijk dat deze wapens kunnen worden gebruikt om ernstige schendingen van het internationaal recht te begaan of te faciliteren. Amnesty roept ook op om alle wapenleveranties aan Hezbollah en andere gewapende groepen in Libanon op te schorten.’
Achtergrond
De Israëlische operatie Northern Arrows begon op 23 september. Tijdens de eerste dag voerden Israëlische troepen minstens 1.600 aanvallen uit in gebieden in heel Libanon, waarbij in de eerste 24 uur meer dan 500 mensen omkwamen en er meer dan 1800 gewond raakten. Hezbollah lanceerde die dag ook meer dan 200 raketten op Israël, waarbij ongeveer 10 mensen verwondingen opliepen als gevolg van granaatscherven of rondvliegend puin.
Meer dan 2000 doden
Sinds Hezbollah aanvallen uitvoerde op het noorden van Israël na het uitbreken van het conflict tussen Israël en de bezette Gazastrook in oktober 2023, zijn Hezbollah en Israël verwikkeld in voortdurende, grensoverschrijdende vijandelijkheden. Volgens het Libanese ministerie van Volksgezondheid hebben Israëlische aanvallen op Libanon sinds 7 oktober 2023 aan ten minste 2083 mensen het leven gekost . Meer dan 1,2 miljoen mensen zijn binnen Libanon gevlucht en minstens 400.000 zijn de grens overgestoken naar Syrië.
Ongeleide raketten
Veel van de raketten van Hezbollah zijn ongeleid en kunnen niet op een specifiek doel worden gericht. Het afvuren van onnauwkeurige raketten in gebieden waar burgers aanwezig zijn, zijn willekeurige aanvallen en dus in strijd met het internationaal humanitair recht. Rechtstreekse aanvallen op burgers en willekeurige aanvallen waarbij burgers gedood of gewond worden, zijn oorlogsmisdaden.
63.000 mensen geëvacueerd
Sinds 8 oktober 2023 hebben Hezbollah en andere gewapende groepen duizenden raketten afgevuurd op het noorden van Israël, waarbij 16 burgers omkwamen. Nog eens 12 burgers, allemaal kinderen, werden op 27 juli gedood bij een aanval op Majdal Shams in de bezette Golanhoogvlakte. Sinds 8 oktober zijn ongeveer 63.000 inwoners van Noord-Israël geëvacueerd.
Bij één Hezbollah-aanval, op 12 november 2023, trof een antitankraket een groep arbeiders van een elektriciteitsbedrijf die werkzaamheden aan de infrastructuur uitvoerden in de buurt van Dovev. Eén arbeider werd gedood bij de aanval en een andere raakte licht gewond.
Burgers gedood op Golanhoogvlakte
Bij een andere aanval, op 9 juli 2024, werden twee burgers gedood toen een raket hun auto raakte terwijl ze op snelweg 91 reden in de bezette Golanhoogvlakte. In een verklaring nam Hezbollah die dag de verantwoordelijkheid op zich en zei dat de aanval gericht was op de nabijgelegen militaire basis Nafah, als reactie op de moord op een van haar leden.
