Iran: autoriteiten pakken vrouwenrechtenactivisten steeds harder aan

De Iraanse autoriteiten grijpen steeds harder in om vrouwenrechtenactivisten het zwijgen op te leggen. Journalisten, zangers en activisten die zich inzetten voor gelijkheid of actievoeren tegen de verplichte hoofddoek worden willekeurig vastgezet, krijgen te maken met oneerlijke vervolging, zweepslagen, of zelfs de doodstraf.  

Sinds Internationale Vrouwendag op 8 maart, hebben de Iraanse autoriteiten ten minste vijf vrouwenrechtenactivisten willekeurig opgepakt. Deze arrestaties maken deel uit van een hardere aanpak van vrouwenrechtenactivisten. De autoriteiten riepen activisten en journalisten op voor politie-ondervragingen, arresteerden zangeressen voor optredens zonder de verplichte hijab (hoofddoek), en sloten hun social media-accounts. Kort voor Vrouwendag werd een zanger gestraft met 74 zweepslagen omdat hij een protestlied tegen de verplichte hoofddoek had uitgebracht. In februari werd een vrouwenrechtenactivist ter dood veroordeeld.  

“In de nasleep van de ‘Women Life Freedom’-opstanden van 2022 beschouwen de Iraanse autoriteiten het activisme van vrouwen en meisjes voor hun rechten als een existentiële bedreiging voor de gevestigde politieke en veiligheidsorde”, zegt Diana Eltahawy van Amnesty International. “In plaats van het aanpakken van de systematische discriminatie van en het geweld tegen vrouwen, proberen ze de vrouwenrechtenbeweging te onderdrukken.” 

VN-Mensenrechtenraad

Op dinsdag 18 maart vindt een sessie plaats van de VN-Menserechtenraad met bevindingen over de mensenrechtensituatie in Iran. De internationale gemeenschap moet opkomen tegen straffeloosheid en voor de rechten van vrouwen en meisjes in het land.   

“Staten moeten hun macht inzetten om de Iraanse autoriteiten onder druk te zetten om te stoppen met het intimideren van vrouwenrechtenactivisten, en mensen die willekeurig zijn vastgezet onmiddellijk vrij te laten. De Iraanse autoriteiten moeten ook ter verantwoording worden geroepen voor het begaan van wijdverspreide en systematische mensenrechtenschendingen tegen vrouwen en meisjes, zoals de verplichte hoofddoek.” 

Vrouwenactivisten gearresteerd voor deelname aan Vrouwendag 

Voorafgaand aan Vrouwendag, bedreigden de Iraanse autoriteiten vrouwen, en waarschuwden ze hen om niet samen te komen om op te komen voor hun rechten.  

Sinds 10 maart 2025 zijn vier Koerdische vrouwenrechtenactivisten door de veiligheidsdienst opgepakt. Zij namen deel aan Vrouwendag in de Koerdische provincie. Het gaat om Leila Pashaei, Baran Saedi, Sohaila Motaei en Souma Mohammadrezaei. Ze zitten vast in eenzame opsluiting in een detentiecentrum in Sanandaj in de Koerdische provincie. Ze werden ondervraagd zonder de aanwezigheid van een advocaat.  

Baran Saedi werd gearresteerd bij het huis van haar familie in Sanandaj op 10 maart 2025. Ze werd eerder opgepakt tijdens de vrouwenrechtendemonstraties van 2022. Ze werd toen na twee maanden op borgtocht vrijgelaten. 

Souma Mohammadrezaei werd op haar werk gearresteerd op 10 maart. Ze was eerder meerdere malen bedreigd en opgeroepen zich te melden door de veiligheidsdienst vanwege haar vrouwenrechtenactivisme. 

Sohaila Motaei werd gearresteerd in Dehgolan op 10 maart. Ze werd in januari ook kort vastgehouden voor het demonstreren tegen de doodstraf voor vrouwelijke gevangenen. Na de opstanden in 2022 zat ze in de gevangenis en kreeg ze 5 jaar celstraf voor onder meer “het verspreiden van propaganda tegen het systeem.” 

Leila Pashaei werd thuis gearresteerd op 10 maart nadat ze zich had uitgesproken over de verplichte hoofddoek, kindhuwelijken, geweld tegen vrouwen en executies van vrouwen tijdens de vrouwenrechtendemonstraties. Tijdens de speech zei ze: “Vrouwen in Iran worden gevangengehouden door autoriteiten die bang zijn voor de macht van vrouwen… De vrouwenbeweging is op een cruciaal punt gekomen… Vrouwen wereldwijd, vooral in het Midden-Oosten, zullen nooit meer het zwijgen worden opgelegd.” 

Patroon van onderdrukking en intimidatie 

De recente arrestaties vonden plaats in een bredere context van onderdrukking van vrouwenrechtenactivisme en de strijd tegen de verplichte hoofddoek. Zo worden activisten, journalisten, zangers en andere openbare figuren tot doelwit gemaakt door willekeurige arrestaties, marteling door zweepslagen, dwingende ondervragingen en bedreigingen, en het afsluiten van social media-accounts. 

Op 11 maart 2025 werd Nina Golestani, een schrijver en vrouwenrechtenactivist, bij het huis van haar ouders gearresteerd door de veiligheidsdienst van het Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC).  Haar man Javad Sajadi Rad liet op instagram weten dat agenten van het IRGC het huis hadden bestormd, het hadden doorzocht en haar persoonlijkeeigendommen in beslag hadden genomen. Goestani werd toen voor ondervraging meegenomen en overgebracht naar de Lakan-gevangenis in Rasht, in de provincie Gilan. Op 16 maart 2025 kwam ze op borgtocht vrij.  

Op 7 maart, een dag nadat vrouwelijke journalisten hadden deelgenomen aan een media-event in Teheran zonder hun hoofddoeken, bracht de Mizan News Agency een verklaring uit waarin hun acties “tegen de openbare orde” werden genoemd. De journalisten werden ondervraagd in het kantoor van de aanklager in de Evin-gevangenis in Teheran en er werden strafrechtelijke zaken tegen hen geopend.  

Op 5 maart 2025 kreeg de zanger Mehdi Yarrahi 74 zweepslagen. Hij kreeg deze straf opgelegd vanwege zijn lied “Your Headscarf (Roosarito)”, ter herdenking van het eerste jaar na de Woman Life Freedom-opstanden. 

Op 27 februari 2025 werd zangeres Hiwa Seyfizade gearresteerd tijdens een live-optreden in Teheran. Ze zou zijn gearresteerd voor het “ongeautoriseerde solo-zingen”, wat voor vrouwen in Iran verboden is. Op 1 maart werd ze op borgtocht vrijgelaten. Haar instagramaccount is sindsdien afgesloten. Er staan twee berichten van de Politie voor Openbare Orde op haar account waarin staat: “Deze pagina is geblokkeerd [op bevel van de gerechtelijke autoriteiten] vanwege de productie van strafbare content.” 

In februari 2025 werd vrouwenrechtenactivist Sharifeh Mohammadi voor de tweede keer ter dood veroordeeld voor de aanklacht van “gewapende rebellie tegen de staat” (baghi), slechts vanwege haar steun voor mensen- en vrouwenrechten.  

Op 14 december 2024 werd de zangeres Parastoo Ahmadi gevangengezet nadat ze een concert live streamde waarin ze zonder hoofddoek en met een open-schouder-jurk verscheen. De video ging viraal en kreeg meer dan 2 miljoen views. Een paar uur na haar arrestatie werd ze op borgtocht vrijgelaten.  

Op 13 december 2024 werd mensenrechtenverdediger Reza Khandan gearresteerd. Hij ging onterecht de gevangenis in voor zijn acties tegen de verplichte hoofddoek. Reza Khandan is de echtgenoot van Nasrin Sotoudeh, een bekende advocaat en activist, die in 2019 tot 6 jaar gevangenisstraf is veroordeeld. 

Achtergrond

De verplichte hoofddoekwetten van Iran, die van toepassing zijn op meisjes vanaf 7 jaar, schenden veel rechten, zoals het recht op gelijkheid, vrijheid van uiting, religie en geloof, privacy, non-discriminatie, persoonlijke en lichamelijke autonomie. Daarnaast veroorzaken deze wetten pijn en lijden wat kan vallen onder marteling en mishandeling. 

In het rapport van de VN Fact Finding Mission uit maart 2024, staat dat de Iraanse autoriteiten “een serie uitgebreide en voortdurende handelingen begaan die individueel mensenrechtenschendingen zijn, gericht tegen vrouwen [en] meisjes…en gezamenlijk neerkomen op wat de missie vervolging noemt.”