Irak: massa-executie van 13 mannen

Op 22 april zijn ten minste 13 mannen geëxecuteerd in de Nasiriyah Central-gevangenis in Thi Qar, Irak. Ze werden op basis van vage terrorisme-aanklachten veroordeeld. Amnesty International roept de autoriteiten van Irak op alle executies te stoppen.

Amnesty International vreest dat er veel meer mensen in het geheim zijn geëxecuteerd. De Iraakse autoriteiten zijn niet open over de aantallen executies in het land. Veiligheidsbronnen bevestigden eerder aan media dat 13 mannen waren geëxecuteerd op 25 december 2023 – dit was de eerste geregistreerde massa-executie sinds november 2020. Maar volgens activisten en advocaten die terdoodveroordeelden vertegenwoordigen zijn er sinds 10 april veel meer executies geweest. Volgens hen krijgen de gevangenen of hun familieleden en advocaten van tevoren geen bericht over wanneer executies plaatsvinden.

‘De recente executies in Irak zijn alarmerend en ontmoedigend’, zegt Razaw Salihy, Irak-onderzoeker bij Amnesty International. ‘Een erfenis van mensenrechtenschendingen en misbruik kenmerkt al jaren het rechtssysteem in Irak. Duizenden mensen worden ter dood veroordeeld na zeer oneerlijke rechtszaken.’

Executies die worden uitgevoerd na rechtszaken die niet in overeenstemming zijn met internationale normen, vallen mogelijk onder het willekeurig ontnemen van iemands leven. De Iraakse autoriteiten moeten onmiddellijk een moratorium instellen op executies en stappen nemen om de doodstraf helemaal af te schaffen.

Executies 22 april

Van de mannen die op 22 april werden geëxecuteerd, waren 11 veroordeeld op basis van banden met de zogenoemde gewapende groep Islamitische Staat. Volgens de advocaat van de andere twee mannen, waren zij veroordeeld voor aan terrorisme gerelateerde misdrijven onder de strafwet, na een zeer oneerlijke rechtszaak. Ze zaten sinds 2008 in de gevangenis. De advocaat en familieleden van de twee mannen vertelden dat ze gemarteld waren en waren gedwongen documenten te ondertekenen die ze niet mochten lezen. Volgens de advocaat liet een rechter later weten dat de documenten bekentenissen waren en ze op basis daarvan ter dood veroordeeld waren. De mannen hadden een nieuwe rechtszaak aangevraagd vanwege hun beweringen dat hun bekentenissen door marteling waren verkregen. Amnesty International had inzage in documenten van het gerechtelijk comité uit 2020 over deze aanvraag voor een nieuwe rechtszaak. Daarin stond dat dit wettelijk niet mogelijk was, omdat hun dossiers waren kwijtgeraakt.

‘Het feit dat twee van de mannen die werden geëxecuteerd waarschijnlijk geen eerlijke rechtszaak hadden en geen herziening van hun zaak konden krijgen omdat hun dossiers kwijtgeraakt zijn, is harteloos en schandalig. Het gebruik van de doodstraf is onder alle omstandigheden weerzinwekkend, maar het uitvoeren van executies na duidelijk oneerlijke rechtszaken, laat zien hoe wreed dit onrecht is’, zegt Razaw Salihy.

‘Ze werden gemarteld om te “bekennen” en de autoriteiten willen hen aanmerken als terroristen. De autoriteiten zijn de dossiers kwijtgeraakt en executeerden hen alsof het niet uitmaakt’, vertelde hun advocaat aan Amnesty International.

Mogelijk nog 150 andere executies

Twee advocaten vertelden Amnesty International dat mogelijk 150 anderen op korte termijn geëxecuteerd kunnen worden, nadat president Abdul Latif Rashid volgens berichten hun doodvonnissen had bekrachtigd. Volgens officiële berichten van de rechtbank van 22 oktober 2023 die Amnesty International inzag, wilde de Federale Rechtbank de doodvonnissen van 51 individuen laten bekrachtigen door het presidentiële kantoor. In Irak zitten vermoedelijk meer dan 8.000 mensen in de dodencel.

Volgens informatie die Amnesty International kreeg zouden ook op 6 januari gevangenen zijn geëxecuteerd. Het is niet duidelijk om hoeveel mensen het gaat. Een activist vertelde aan Amnesty International dat een familielid van een terdoodveroordeelde in de Nasiriyah-gevangenis had gezegd dat bewakers in april ten minste 12 gevangenen uit hun cel hadden gehaald. Deze mensen kwamen nooit terug, en bewakers lieten de andere gevangenen weten dat ze de spullen van de meegenomen mannen mochten pakken. Amnesty International vreest dat deze mannen mogelijk ook geëxecuteerd zijn.

Op 21 februari stuurde Amnesty International twee brieven naar de president van Irak en het ministerie van Justitie, met de vraag om informatie over het aantal doodvonnissen dat is bevestigd, het proces daaromtrent, het aantal executies, en de maatregelen die genomen worden om de basisrechten van terdoodveroordeelden te garanderen, zoals berichtgeving aan gevangenen, hun familie en advocaat over de executie. Amnesty International heeft nog geen antwoord ontvangen.

Achtergrond

Amnesty International doet al lang onderzoek naar het gebrekkige gerechtssysteem in Irak en oneerlijke rechtszaken. De rechtbanken in Irak accepteren ‘bekentenissen’ die door marteling zijn verkregen als bewijsmateriaal, en hebben mensen op basis van dit bewijs ter dood veroordeeld. Beweringen van marteling worden niet onderzocht. Beklaagden krijgen geen advocaat of een advocaat die door de rechtbank wordt aangewezen en die ze niet privé kunnen ontmoeten. Duizenden mensen zijn veroordeeld op basis van algemene en vaag omschreven terrorisme-gerelateerde aanklachten.

Amnesty International heeft ook onderzoek gedaan naar de ernstige zorgen over de overbevolkte en onmenselijke omstandigheden in de Nasiriyah Central-gevangenis, waar terdoodveroordeelden vastzitten, en naar de beweringen over marteling en mishandeling en het onthouden van medische hulp. Er zijn veel sterfgevallen in de gevangenis die volgens advocaten en familieleden van terdoodveroordeelden het gevolg zijn van de slechte omstandigheden.