Internationale actie nodig om een einde te maken aan dodelijk politiegeweld bij protesten in Iran
De internationale gemeenschap moet de Iraanse autoriteiten ter verantwoording roepen voor het vele geweld dat de veiligheidstroepen in mei 2022 ongestraft tegen demonstranten in het zuidwesten van Iran gebruikten.
De nieuwe briefing “They are shooting brazenly”: Iran’s militarized response to May 2022 protests laat zien hoe de Iraanse veiligheidstroepen in mei 2022 onrechtmatig scherpe munitie en hagel afvuurden om grotendeels vreedzame protesten over de stijgende voedselprijzen en het instorten van een gebouw uiteen te slaan.
Schieten met hagel is vorm van marteling
Amnesty International verifieerde de dood van drie mensen in verband met de protesten en documenteerde een patroon van verwondingen door schoten met hagel. Dit geldt als marteling van demonstranten en omstanders, onder wie kinderen. De autoriteiten hebben het internet en het mobiele netwerk verstoord om de communicatie te blokkeren en hun misdaden te verbergen. Dat gebeurde ook bij eerdere protesten.
Minachting voor mensenlevens
‘In mei gingen mensen in steden in het zuidwesten van Iran de straat op om te protesteren tegen de stijgende voedselprijzen en om gerechtigheid te eisen voor de slachtoffers van een ingestort gebouw’, zegt Diana Eltahawy van Amnesty International. ‘De reactie van de autoriteiten legde eens te meer hun grote minachting aan de dag voor het leven van mensen en voor de internationale wettelijke normen voor het gebruik van geweld en vuurwapens.’
VN-onderzoek nodig
De terechte verontwaardiging over corruptie van de staat, inflatie, werkloosheid, lage of onbetaalde lonen, onzekerheid over voedsel en politieke onderdrukking zal waarschijnlijk leiden tot meer protesten. Als ze niet ter verantwoording worden geroepen zullen de Iraanse veiligheidstroepen zich aangemoedigd blijven voelen om demonstranten te doden en te verwonden. Nu de weg naar gerechtigheid in Iran volledig is afgesloten, herhaalt Amnesty de dringende noodzaak voor de VN-Mensenrechtenraad om een onafhankelijk onderzoeks- en verantwoordingsprocedure op te zetten. Daarmee moet bewijsmateriaal worden verzameld en geanalyseerd van de ernstige misdaden onder internationaal recht die in Iran zijn gepleegd om toekomstige berechting van de daders mogelijk te maken.
Om het onrechtmatige gebruik van geweld door de autoriteiten te onderzoeken, heeft Amnesty uitgebreide videobeelden, officiële verklaringen en rapporten van staatsmedia bekeken en geanalyseerd. Ook sprak Amnesty met mensenrechtenverdedigers en journalisten die contacten hebben met getroffen mensen en gemeenschappen.
Doden door onwettig gebruik van geweld
Amnesty International ontdekte dat de Iraanse veiligheidstroepen de principes van legaliteit, noodzaak en evenredigheid totaal veronachtzaamden bij het neerslaan van wijdverbreide protesten tussen 12 en 17 mei 2022. De demonstranten protesteerden tegen de stijgende voedselprijzen in de provincie Khuzestan. De protesten verspreidden zich vervolgens naar de provincies Chaharmahal en Bakhtiari, beide in het zuidwesten van Iran.
Audiovisueel bewijs dat Amnesty’s Crisis Evidence Lab onderzocht, geeft aan dat veiligheidstroepen tijdens de protesten meerdere keren met scherpe munitie en hagel hebben geschoten.
Zeker drie demonstranten gedood
In de provincies Chaharmahal en Bakhtiari zijn tussen 14 en 17 mei ten minste drie mensen om het leven gekomen in verband met de protesten: Behrouz Eslami, Jamshid Mokhtari en Saadat Hadipour. Een ander, Hamid Ghasempour, raakte op 13 mei ernstig gewond en een bewoner meldde dat hij kort daarna stierf. Amnesty kan deze informatie niet bevestigen. Een parlementslid maakte op 15 mei ook melding van de dood van een niet nader genoemde persoon in de provincie Khuzestan in verband met de protesten tegen de stijgende voedselprijzen.
Buitensporig politiegeweld tegen vreedzaam protest
Terwijl een minderheid van de demonstranten stenen gooiden en brandstichtten, reageerden veiligheidstroepen met onnodig en buitensporig geweld, waardoor de overgrote meerderheid van de vreedzame demonstranten hun recht op vrijheid van vreedzame vergadering en meningsuiting niet konden uitoefenen. In alle videobeelden die door Amnesty zijn beoordeeld, vormden demonstranten geen dreiging voor veiligheidstroepen of anderen. Het risico om gedood of ernstig gewond te raken is volgens internationale normen de drempel voor het gebruik van dodelijk geweld.
Tussen 23 en 31 mei 2022 braken in de stad Abadan, in de provincie Khuzestan, protesten uit nadat een onvoltooid gebouw waarbij tientallen mensen omkwamen. De autoriteiten reageerden met veel geweld op de vreedzame protesten. Veiligheidstroepen vuurden met jachtgeweren op rouwende demonstranten. In ten minste één door Amnesty onderzochte video waren waarschijnlijk schoten te horen van het schieten met scherpe munitie.
Schieten met hagel
Veiligheidstroepen vuurden onwettig met hagel waardoor demonstranten en omstanders gewond raakten. Video’s die Amnesty International beoordeelde, tonen klassieke patronen van schotwonden op de rug, billen, benen en hoofden van gewonden.
Schieten met hagel is altijd willekeurig en richt veel schade aan. Dit is onnodig en buitensporig voor het bereiken van legitieme doelen, en het gebruik ervan is in strijd met het verbod op marteling en andere vormen van mishandeling. Op beelden is ook te zien hoe veiligheidstroepen een vrouw en een man in elkaar slaan en traangas en waterkanonnen misbruiken om vreedzame demonstranten uiteen te drijven.
Internationale actie nodig om geweldscycli te doorbreken
Het onrechtmatige gebruik van geweld door de Iraanse autoriteiten tijdens het neerslaan van de protesten van mei 2022 weerspiegelt de toenemende militarisering van het politieoptreden in de afgelopen jaren. Daardoor werden sinds december 2017 honderden demonstranten en omstanders, onder wie kinderen, gedood en raakten duizenden anderen gewond.
Het geweld wordt aangewakkerd door de voortdurende straffeloosheid in het land, waar misdaden onder het internationaal recht en andere ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder buitengerechtelijke executies en andere onwettige executies door veiligheidstroepen, niet zijn onderzocht en onbestraft bleven.
Amnesty International sluit zich aan bij de zorgen van de speciale VN-rapporteur voor Iran die, gezien het ontbreken van voorwaarden om verantwoording af te leggen op binnenlands niveau. De internationale gemeenschap moet reageren op het ‘alarmerend hoge aantal gewonden en doden’ en moet haar ‘belangrijke rol vervullen bij het waarborgen van de plicht tot verantwoording’.
