India: 40 jaar na Bhopal-ramp nog steeds geen gerechtigheid slachtoffers

Het is een schrijnend voorbeeld van de noodzaak om bedrijven te verplichten tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bij de afschuwelijke ramp in Bhopal, nu 40 jaar geleden, veroorzaakte een lek in een gastank van een Amerikaanse pesticidefabriek duizenden doden. Tot op de dag van vandaag is het bedrijf nooit verantwoordelijk gehouden en is de schade nooit hersteld.

Op 2 december 1984 ontstond er rond middernacht een scheur in een opslagtank van een Amerikaanse pesticidefabriek in de Indiase stad Bhopal. Een gigantische hoeveelheid van het dodelijk methyl isocyanaat (MIC) gas kwam in nabijgelegen gemeenschappen terecht. Ongeveer 10.000 mensen kwamen om het leven. Veel mensen die het in eerste instantie overleefden, kregen afschuwelijke gezondheidsproblemen waaronder chronische aandoeningen van de luchtwegen en het immuunsysteem. Uiteindelijk overleden ongeveer 22.000 mensen als gevolg van het lek en een veelvoud hiervan hield er blijvend letsel aan over. 

Amerikaans eigendom 

Ten tijde van de ramp was de fabriek eigendom van het Amerikaanse Union Carbide Corporation (UCC). Deze organisatie werd later overgenomen door het eveneens Amerikaanse Dow. Beide bedrijven hebben altijd alle aansprakelijkheid voor de ramp afgewezen.  

Nog steeds ernstige gevolgen

Het lijkt ver weg, 1984, maar duizenden mensen lijden nog steeds onder de gevolgen van de ramp. Een nieuw rapport van Amnesty International concludeert dat het gebied rond de fabriek zo ernstig is vervuild en de gevolgen voor de gezondheid van omwonenden zo ernstig zijn, dat we kunnen spreken van een ‘opofferingszone’. Dit is een gebied dat permanent is veranderd als gevolg van vervuiling door bedrijven. ‘Deze ramp is nog steeds urgent voor mensen van wie de gezondheid is verwoest, kinderen gehandicapt zijn geboren of die nu worden vergiftigd door vervuilde grond en vervuild water’ zegt Mark Dummett, van Amnesty International. 

Milieuracisme ten grondslag aan de ramp 

In het rapport staat ook dat milieuracisme ten grondslag ligt aan de ramp en de nasleep ervan. De pesticidefabriek van UCC, waar uiterst giftige chemicaliën werden opgeslagen en verwerkt, bevond zich pal naast dichtbevolkte en overwegend islamitische gemeenschappen en gemeenschappen van mensen uit lagere kasten. Dit zou bij vergelijkbare fabrieken van UCC in de Verenigde Staten nooit toegestaan zijn. 

Volstrekt ontoereikende schikking

In 1989 kwam UCC in een schikking overeen met de Indiase regering dat elk slachtoffer ongeveer 500 US Dollar compensatie zou krijgen. Volgens Amnesty International was dit volstrekt oneerlijk, ontoereikend en onjuist. Na de aankoop van UCC in 2001 noemde een woordvoerder van Dow het bedrag desgevraagd ‘genoeg voor een Indiër.’ 

Het rapport laat zien hoe de Amerikaanse overheid druk uitoefende op de Indiase regering om Amerikaanse staatsburgers te laten ontsnappen aan strafvervolging. De Amerikaanse overheid hielp UCC en Dow om hun verantwoordelijkheid te ontlopen.  

Amnesty’s oproep

Na 40 jaar is het volgens Amnesty International meer dan hoog tijd dat Dow haar verantwoordelijkheid neemt. Amnesty International roept Dow op om alle overlevenden adequaat te compenseren en de schade van meerdere generaties te herstellen. Verder verzoekt Amnesty het bedrijf om milieuschade op te ruimen en gezondheidszorg te verstrekken aan slachtoffers.  

Amnesty International vindt dat de Indiase staat en lokale autoriteiten moeten zorgen voor een betrouwbare levering van schoon water aan de getroffen gemeenschappen. Ook moet de staat een eerlijke, snelle en transparante verdeling van alle uitstaande schadevergoedingen die nog in handen van de overheid zijn organiseren. 

Ook roept Amnesty International de Indiase regering op om namens de slachtoffers juridische stappen te blijven ondernemen tegen Dow, en om in de manifesten van de politieke partijen in de aanloop naar de verkiezingen in India in de komende twee maanden een belofte tot schadeloosstelling op te nemen.  

IMVO-wetgeving  

De Bhopal-ramp, en het totale gebrek aan gerechtigheid voor de slachtoffers, laten zien dat er wetgeving nodig is om bedrijven te verplichten maatschappelijk verantwoord te ondernemen.  

Bedrijven kiezen te vaak voor winst ten koste van mensenrechten. Het is tijd voor de invoering van wetgeving op Europees én nationaal niveau die bedrijven verplicht om te ondernemen met respect voor mens en milieu. Dergelijke wetgeving op het gebied van internationaal verantwoord ondernemen moet minimaal voldoen aan OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights.