IND zet mensenlevens op het spel door te hoge eisen aan bewijslast asielzoeker te stellen

Uit een vandaag verschenen rapport van Amnesty International blijkt dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te hoge eisen stelt aan asielzoekers om hun identiteit en herkomst te bewijzen. Als de IND de nationaliteit of identiteit niet gelooft, beoordeelt de dienst het asielverzoek niet meer inhoudelijk op de risico’s die iemand loopt in het land van herkomst. Iemand kan dan worden uitgezet, met alle ernstige mensenrechtenrisico’s van dien. Daarmee worden mensenlevens op het spel gezet. Amnesty roept de Nederlandse regering op ervoor te zorgen dat er niemand wordt uitgezet zonder voorafgaand te toetsen welke risico’s iemand loopt tijdens en na uitzetting.

Amnesty International concludeert dat de IND bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van de nationaliteit en identiteit de asielzoeker te vaak ‘het nadeel van de twijfel’ geeft. De IND beoordeelt het asielverzoek niet meer inhoudelijk als zij de nationaliteit, herkomst of identiteit niet gelooft. Het uitzetproces gaat dan door, zonder dat de IND toetst of diegene gevaar loopt op marteling of onmenselijke behandeling. Het ontbreken van deze toetsing is verboden volgens artikel 3 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens. Op deze manier kan iemand worden uitgezet naar een land waar diegene een groot risico loopt op mensenrechtenschendingen.

Zelfs littekens van marteling tellen niet als bewijs

Een eenmaal ingenomen standpunt over de ongeloofwaardigheid van iemands afkomst lijkt in beton gegoten. De bewijslast in een opvolgend asielverzoek is vrijwel onoverbrugbaar. Uit Amnesty’s onderzoek blijkt dat belangrijke documenten en verklaringen, maar ook medische rapporten met beschrijvingen van ernstige martelingen terzijde worden geschoven als de IND de nationaliteit of de identiteit ongeloofwaardig acht.

Dawoud: Uit onafhankelijk medisch onderzoek bleek dat de littekens op het lichaam van Dawoud overeenkwamen met wat hij had verteld over de martelingen door de gewapende Janjaweed-milities. Maar de IND geloofde niet dat Dawoud uit Darfur komt en daarom ook niet dat hij de Sudanese nationaliteit heeft. Om die reden werd het medische rapport niet meegenomen in de beoordeling van zijn asielaanvraag. Op dit moment leeft Dawoud illegaal in Nederland.

Voordeel van de twijfel

Asielzoekers hebben vaak een goede reden voor hun bewijsnood. Mensen die vluchten kunnen hun identiteitsdocumenten immers lang niet altijd meenemen. Ze kunnen die documenten bijvoorbeeld noodgedwongen hebben achtergelaten of tijdens de vlucht zijn verloren. Het kan ook zijn dat ze die documenten nooit hebben gehad. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR moeten asielzoekers daarom ‘het voordeel van de twijfel’ krijgen.

Uitzetting gaat ook bij nieuwe bevindingen door

Verder blijkt uit dit onderzoek dat de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) niet controleert of de IND heeft onderzocht of iemand in het land van uitzetting risico’s loopt op vervolging. Wanneer tijdens het terugkeerproces alsnog de nationaliteit van de asielzoeker wordt vastgesteld, geeft de DT&V deze nieuwe informatie niet door aan de IND voor een beoordeling van de risico’s. Iemand kan dan worden teruggestuurd naar het gevaar; een schending van het vluchtelingenrecht.

Vicieuze cirkel

Veel mensen van wie de nationaliteit of de identiteit niet wordt geloofd, lukt het niet om zelf Nederland te verlaten. In de praktijk kunnen zij vaak ook niet gedwongen worden uitgezet. Deze mensen komen dan in een vicieuze cirkel terecht. Zij leven op straat, komen in vreemdelingendetentie terecht en worden vrijgelaten omdat er geen zicht is op uitzetting. Daarna belanden ze weer op straat. Daar leven zij in onzekerheid, zonder een vaste verblijfplaats, inkomen, opleiding of toekomstperspectief. In Amnesty’s rapport staan situaties beschreven van mensen die op deze manier al meer dan twintig jaar in Nederland (over)leven.

John: John is geboren in Liberia, zijn ouders waren afkomstig uit Ghana. De IND geloofde Johns Liberiaanse nationaliteit niet en wees daarom 24 jaar geleden zijn asielverzoek af. Negen jaar later probeerde de DT&V hem toch naar Liberia uit te zetten. Maar dat mislukte. Omdat zijn ouders uit Ghana afkomstig waren, accepteerden de Liberiaanse autoriteiten hem niet. Sindsdien heeft hij verschillende procedures gevoerd en leeft hij afwisselend op straat en in vreemdelingendetentie. Vorig jaar werd zijn asielverzoek opnieuw afgewezen omdat hij ‘niet zou hebben meegewerkt aan terugkeer’.

Oproep Amnesty

Amnesty roept de Nederlandse regering op ervoor te zorgen dat niemand wordt uitgezet zonder voorafgaande toetsing aan het Vluchtelingenverdrag en artikel 3 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens. Deze toetsing moet zowel plaatsvinden voor het land van herkomst als voor een derde land. Daarbij dienen alle aspecten van het vluchtrelaas in samenhang te worden gewogen, ook als de nationaliteit en identiteit niet kunnen worden vastgesteld.