In Zimbabwe lopen zwangere vrouwen grote risico’s op complicaties door gebrekkige toegang tot zorg

Zwangere vrouwen en meisjes lopen in Zimbabwe tijdens hun bevalling het risico op verwondingen die hun leven ingrijpend kunnen veranderen. Het gaat onder meer om fistels die zij na de bevalling krijgen omdat ze openbare gezondheidszorginstellingen mijden.

De beperkte toegang tot medische zorg, culturele gewoontes en hoge ziekenhuiskosten zorgen ervoor dat vrouwen en meisjes vaak thuis bevallen, waar ze lang niet altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. In een nieuw Amnesty-rapport, I never thought I could get healed from this, staan de fysieke en psychische trauma’s beschreven die vrouwen en meisjes oplopen door fistels als gevolg van hun bevalling.

‘Meest verwoestende verwonding’

Fistels zijn volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de ‘meest verwoestende verwondingen door een geboorte’ die er bestaan. Iemand met fistels lekt voortdurend en oncontroleerbaar urine of ontlasting. Dat zorgt voor sociale stigmatisering en emotionele littekens die de vrouwen hun leven lang met zich meedragen.

Het rapport stelt ook vast dat het trauma van de fistels wordt verergerd door gebrek aan informatie over de oorzaken en behandeling van de aandoening. Vrouwen ervaren voortdurend problemen om toegang te krijgen tot postnatale zorg als gevolg van het slechte gezondheidszorgsysteem in Zimbabwe.

Een van de hoogste moedersterftecijfers

‘Zimbabwe heeft een van de hoogste moedersterftecijfers ter wereld’, zegt Deprose Muchena van Amnesty International. ‘Zwangere vrouwen moeten hun leven op het spel zetten door te kiezen voor thuisbevallingen omdat overheidsziekenhuizen over te weinig geld en middelen beschikken of omdat zij de kosten voor de zorg niet kunnen betalen. Culturele overtuigingen hebben daarnaast tot gevolg dat sommige vrouwen geen andere keus hebben dan thuis te bevallen. Daar worden ze bijgestaan door ongetrainde familie- of gemeenschapsleden.’

Belemmering van de bevalling die wordt veroorzaakt door fistels is een belangrijke oorzaak van moedersterfte wereldwijd. En in maar liefst 90 procent van de gevallen krijgen vrouwen die last hebben van fistels een doodgeboren kind.

Volgens de WHO kunnen de fistels worden voorkomen door het aantal vroege en ongeplande zwangerschappen te verminderen, door ongewenste praktijken zoals kindhuwelijken te beëindigen en door vrouwen toegang te garanderen tot goede verloskundige noodhulp, met name wanneer een keizersnede moet worden uitgevoerd. Wanneer toegang tot kwalitatief goede zorg beschikbaar is, zijn obstetrische fistels in 92 procent van de gevallen te genezen.

Barrières voor het voorkomen en behandelen van fistels

Hoewel het ministerie van Volksgezondheid en Zorg voor Kinderen van Zimbabwe vrouwen adviseert te bevallen in gezondheidsinstellingen, blijkt uit demografische gegevens dat bijna een kwart van de vrouwen bevalt zonder deskundige hulp vanwege culturele voorkeuren, religieuze overtuigingen, economische beperkingen, gebrek aan beslissingsbevoegdheid of angst voor slechte zorg in het formele gezondheidszorg. Ongeschoolde mensen, zoals ongetrainde traditionele verloskundigen, dorpsgezondheidswerkers, familieleden en vrienden helpen bij 20 procent van de geboorten. Drie procent van de vrouwen krijgt tijdens de bevalling helemaal geen hulp.

Leden van de gemeenschap uitten ook de angst dat gezondheidswerkers hen te schande zouden  maken en gaven ook hun zorgen over het gebrek aan privacy en vertrouwelijkheid onder gezondheidswerkers op als andere redenen om medische instellingen te mijden. Een vrouw zei ‘de verpleegsters in het ziekenhuis zorgen niet voor vrouwen tijdens de zwangerschap, het gaat er soms ruw aan toe en mensen blijven weg’.

Ook als vrouwen wel in een gezondheidscentrum zouden willen bevallen, gebeurt dat niet vanwege geldgebrek of omdat hun partner of de familie er niet voor wil betalen. Gebrek aan informatie over fistels en de mogelijk behandeling ervan, vormt een andere barrière.

Shuvai*, een 29-jarige vrouw, leeft al elf jaar met een obstetrische fistel. Ze werd gedwongen om thuis te bevallen nadat haar man een ziekenhuisbevalling had geweigerd. Haar bevalling duurde vier dagen en haar baby werd dood geboren. Ze werd later naar het ziekenhuis gebracht, waar fistels en een vastzittende placenta werden geconstateerd.

Een andere overlevende, Chenai*, was 16 jaar toen ze een lange en traumatische belemmerde bevalling had. Ook haar baby werd dood geboren. Ze begon urine te lekken, maar bracht twee weken thuis door voordat ze medische zorg kreeg.

Amnesty’s oproep

Het is onaanvaardbaar dat vrouwen en meisjes tijdens de bevalling het risico lopen op deze complicatiesdie hun leven ingrijpend kunnen veranderen. De Zimbabwaanse autoriteiten moeten dringend de achterliggende oorzaken van verloskundige fistels aanpakken. Bevallen mag geen gezondheidsrisico’s met zich meebrengen die gemakkelijk kunnen worden voorkomen.

‘Totdat de regering van Zimbabwe haar belofte nakomt om de gezondheidszorg voor moeders vrij beschikbaar en toegankelijk te maken voor iedereen die haar nodig heeft, zullen zwangere vrouwen en meisjes kwetsbaar blijven voor risico’s die verband houden met de bevalling, waaronder het krijgen van fistels’, zegt Deprose Muchena.

Achtergrond

Wereldwijd treffen fistels als gevolg van een bevalling elk jaar tussen de 50.000 en 100.000 vrouwen. In lage-inkomenslanden in Afrika en Azië komen de meeste gevallen voor. In Zimbabwe is het werkelijke aantal obstetrische fistels niet bekend, maar de meest recente Multiple Indicator Cluster Survey uit 2019 geeft aan dat het moedersterftecijfer van het land behoort tot de hoogste ter wereld.

*niet hun echte namen