In Turkije groeit angst onder journalisten door coronacrisis

De coronacrisis zorgt in Turkije voor een verdere onderdrukking van de persvrijheid. De autoriteiten richten hun pijlen op journalisten onder het mom van het tegengaan van misinformatie.

In Turkije worden strafrechtelijke onderzoeken ingesteld naar journalisten die berichten of twitteren over het coronavirus. Ook zijn journalisten gevangengezet.

Onder het mom van corona

‘Sinds de couppoging in 2016 is er de constante dreiging voor journalisten om willekeurig vervolgd en gedetineerd te worden. De corona-uitbraak geeft de autoriteiten een extra excuus om de media aan te pakken,’ zegt Milena Buyum van Amnesty International. ‘Journalisten die over het coronavirus rapporteren of op sociale media berichten posten, vrezen dat ze zich kunnen aansluiten bij de vele onafhankelijke mediawerkers die in Turkije achter de tralies zitten. Ze kunnen maandenlang zonder proces worden vastgehouden of worden vervolgd op basis van vage antiterrorismewetten en andere wetten die het recht op vrijheid van meningsuiting inperken.’

Veel journalisten ontslagen en gevangengezet

In de nasleep van de mislukte staatsgreep in juli 2016 zijn ten minste 180 mediakanalen gesloten en hebben naar schatting 2.500 journalisten en andere mediawerkers hun baan verloren. De afgelopen maand zijn zeker achttien nieuwswebsites geblokkeerd. Journalisten zijn gearresteerd en beschuldigd van terroristische misdrijven omdat ze artikelen of berichten op sociale media deelden.

Journalisten zitten lang in voorlopige hechtenis. De aanklachten tegen hen zijn meestal verzonnen en soms ronduit absurd. Vaak is er geen snippertje bewijs van een strafbaar feit.

In maart zijn zes journalisten opgepakt vanwege hun berichtgeving over de dood van twee vermeende medewerkers van de inlichtingendienst in Libië, iets wat al eerder openbaar gemaakt was. Deze week kwamen hun advocaten er via een artikel in de staatsmedia achter dat er een aanklacht was opgesteld, terwijl dit niet via de justitiële weg is gebeurd. Indien de rechtbank de aanklacht goedkeurt, kunnen de journalisten tot 19 jaar gevangenisstraf krijgen.

Ahmet Altan

Voormalig krantenredacteur Ahmet Altan werd voor het eerst aangehouden in september 2016. Hij werd beschuldigd van ‘het sturen van verborgen boodschappen’ naar de coupplegers tijdens een tv-panel. Daarna werd hij veroordeeld, werd deze veroordeling weer teniet gedaan, werd hij opnieuw onder een andere aanklacht vervolgd, veroordeeld en vrijgelaten in afwachting van zijn beroep. Een week later werd hij opnieuw opgepakt. Altan blijft, net als tal van andere schrijvers, journalisten en activisten uit het maatschappelijk middenveld, in de gevangenis omdat hij zijn mening geeft die de autoriteiten niet zint.

Persvrijheid en corona

Hakan Aygün, de voormalige hoofdredacteur van Halk TV, werd op 4 april naar de gevangenis teruggestuurd. Dit omdat hij op Facebook en Twitter kritiek uitte op president Erdoğan die een bankrekeningnummer deelde voor donaties om het coronavirus terug te dringen. Hakan wordt aangeklaagd omdat hij het ‘publiek aanzette tot vijandschap en haat’ en voor het ‘beledigen van de religieuze overtuigingen van een deel van de samenleving’. Zijn rechtszaak begint op 6 mei.

Fatih Portakal

Er is ook een onderzoek ingesteld naar de presentator van Fox TV, Fatih Portakal, vanwege ‘het beledigen van de president’ en ‘het opzettelijk schaden van de reputatie’ van banken. Dit naar aanleiding van een klacht over een tweet van de BDDK, die toezicht houdt op banken. Portakal vergeleek de oproep om geld te geven voor de strijd tegen het coronavirus met het heffen van extra belastingen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. De tweet van Portakal werd op 8 april op bevel van de rechter geblokkeerd.

Ook worden drie uitzendingen van het door Portakal gepresenteerde nieuwsprogramma onderzocht wegens vermeende schending van een artikel in de Wet tot oprichting van radio- en televisiekanalen en omroepdiensten dat betrekking heeft op opruiing, vijandschap en haat tijdens uitzendingen.

İsmet Çiğit en Güngör Aslan

Op 18 maart arresteerde de politie İsmet Çiğit, de hoofdredacteur van SES Kocaeli, naar aanleiding van een bericht op de website over de dood van twee mensen als gevolg van corona in een lokaal ziekenhuis. De directeur van de krant, Güngör Aslan, die verantwoordelijk is voor de website, werd de volgende dag door de autoriteiten gedagvaard. De twee kwamen weer vrij nadat ze verhoord waren over hun bron – dat was het ziekenhuis zelf. Daarna voelden ze zich onder druk staan en schreven ze niet meer over de coronacrisis.

Nurcan Baysal

Journalist en mensenrechtenverdediger Nurcan Baysal werd op 31 maart gedagvaard door het directoraat Veiligheid van Diyarbakır. Ze had een artikel op sociale media gezet over coronamaatregelen in de gevangenissen van Diyarbakır.

Journalisten uitgesloten van vervroegde vrijlating in verband met corona

Op 13 april 2020 nam het Turkse parlement een nieuwe wet aan voor de vervroegde en voorwaardelijke vrijlating van maximaal 90.000 gevangenen. De invoering van de wet het veband met het coronavirus, hoewel dat volgens de regering niet de belangrijkste reden is. De nieuwe maatregelen sluiten verschillende groepen gevangenen uit, waaronder mensen die in voorlopige hechtenis zitten, mensen die veroordeeld zijn op basis van de antiterrorismewetten en mensen die misdrijven tegen de staat pleegden. Dit betekent dat veel gevangengenomen journalisten niet zullen worden vrijgelaten.

Amnesty’s oproep

In de overvolle gevangenissen is een ernstig gebrek aan hygiëne, wat het risico op coronabesmetting vergroot. ‘Journalisten hebben het al zwaar te verduren, en sinds de corona-uitbraak worden ze met nieuwe bedreigingen geconfronteerd,’ zegt Buyum. ‘Ze krijgen te maken met censuur, strafrechtelijke onderzoeken en vervolging als ze kritische berichten publiceren over de pandemie. Degenen die gevangenzitten lopen het risico op besmetting. De Turkse regering moet nu handelen en alle journalisten onvoorwaardelijk vrijlaten die alleen maar zijn vastgezet omdat ze hun werk deden.’