Twee jaar EU-Turkije-deal: ‘Ik houd mezelf bezig om niet door te draaien’

De EU-Turkije-deal bestaat twee jaar. Doel van de deal was om mensen die de illegale oversteek vanuit Turkije naar Griekenland maakten terug te sturen. Maar daar komt weinig van terecht. Twee jaar na de EU-Turkije-deal zitten er nog steeds duizenden vluchtelingen vast op de Griekse eilanden, in afwachting van een asielbesluit. De kampen op de Griekse eilanden zijn een niemandsland, vol wanhopige mensen. Hoe is het als vrouw om daar te verblijven? Hoe ziet hun alledaagse leven eruit? Ik kreeg de kans om naar Samos en Lesbos te gaan, om het van hen zelf te horen.

De vrouwen die ik sprak vertelden me over verkrachtingen, aanrandingen en zelfmoorden. Elke dag in het kamp is een strijd. Zo ook simpele handelingen, zoals wassen en slapen.

Douches hebben geen sloten. Mannen bonken op de deur en roepen dat ik op moet schieten. Ze kunnen gewoon binnenvallen.

In het kamp Vathi op Samos bestaat er geen apart terrein voor vrouwen. Hierdoor zijn vrouwen vooral ’s nachts erg kwetsbaar.  Simone*, een Afrikaanse twintiger, moet haar container delen met mannen die ze niet kent. Ze is te bang om te slapen.

Elkaar beschermen

In zowel het kamp Moria (Lesbos) als Vathi (Samos) ontbreekt effectieve politiebescherming. ‘Vrouwen worden binnen en buiten het kamp dagelijks lastiggevallen of zelfs erger’, zegt Nadia*, een Afghaanse van eind twintig. ‘Als we de politie om hulp vragen worden we niet serieus genomen.’ Ze hebben geen andere optie dan elkaar te beschermen. Zo gaan ze samen naar de wc, vooral ’s nachts. Yvette, een vrouw uit Kameroen, is een soort moeder voor veel vrouwen in Moria. Ze stond zelfs haar bed af aan zwangeren toen het kamp overbevolkt was.

Ik ben zelf een moeder, dus ik kan me voorstellen hoe zwaar het is om hier zwanger te zijn.

Vriendschappen zijn cruciaal om de dag door te komen, merkt de jonge Amina* uit Jemen op. De constante rioollucht, de opmerkingen van mannen, haar traumatische verleden – als het allemaal te veel wordt, dan gaat zij met haar vriendinnen uit het kamp naar het strand. Daar eten ze wat en proberen ze te ontspannen. In de eerste maanden in het kamp moest Amina alleen maar huilen. Haar vriendin troostte haar. Amina: ‘Ik kan me niet voorstellen hoe ik het zonder haar had gered.’

Jezelf bezighouden

Aan de slag zijn is een andere manier om het vol te houden. Amina geeft Engelse les aan kinderen in het kamp en Yvette helpt een ngo met het verdelen van kleding aan vluchtelingen.

Ik houd mezelf bezig om niet door te draaien.

Maar het valt ook veel vrouwen zwaar om iets op te pakken. Als ik Simone vraag van wat voor soort muziek ze houdt, antwoordt ze dat het haar niet lukt om naar muziek te luisteren. Haar hoofd is te vol.

Adèle deed een poging Engels te leren, maar ook zij was te gespannen om zich te concentreren. Verschillende vrouwen vertellen me dat vele vrouwen psychotisch of suïcidaal worden. Er is onvoldoende medicatie en therapie om hen te helpen.

Het leven opnieuw beginnen

De meeste vrouwen dromen ervan weer bij hun familie te zijn. Nadia reisde naar Lesbos met haar twee jongere zussen. Haar 15-jarige zusje is al op het vasteland van Griekenland, waar de omstandigheden beter zijn. ‘Ik mis mijn zusje heel erg’, zegt Nadia. Kort erna stuurt ze me allerlei foto’s van haar zusjes op.

Vergeet ze niet

Mijn hart brak vele keren tijdens de gesprekken met Adele, Simone, Rachel, Yvette, Amina, Nadia en Amal. Ik was diep onder de indruk van hun doorzettingsvermogen en solidariteit. Tegelijkertijd maakt de gedachte dat zij totaal aan hun lot worden overgelaten in ons ‘beschaafde’ Europa mij misselijk. Te veel Europese beleidsmakers vinden het indammen van de vluchtelingenstroom belangrijker dan hun leed.

Amal heeft een duidelijke boodschap voor hen:

Als je de echte betekenis van angst, honger en kou wilt weten, kom dan een maand naar Moria.

We mogen deze vrouwen en de anderen in de kampen op de Griekse eilanden niet vergeten. Zij herinneren ons eraan dat twee jaar na de EU-Turkije-deal -as we speak!- nog steeds duizenden mensen in mensonterende omstandigheden vast zitten.  Het is aan ons allen om onze politieke leiders hieraan te herinneren, de verandering ligt in hun handen.

*Sommige namen in het artikel zijn gefingeerd.