Hoogste aantal executies wereldwijd sinds 2015
In 2024 zijn er wereldwijd 1.518 mensen geëxecuteerd. Deze executies vonden in vijftien verschillende landen plaats. Dat is te lezen in het jaarlijkse doodstrafrapport van Amnesty International, dat vandaag is gepubliceerd.
- Iran, Irak en Saudi-Arabië zijn verantwoordelijk voor 91% van executies.
- Staten zetten de doodstraf in als wapen tegen demonstranten en etnische minderheidsgroepen.
- Meer executies voor drugsgerelateerde misdrijven.
In het rapport, Death Sentences and Executions 2024, staat beschreven dat er 1.518 mensen zijn geëxecuteerd. Dit is het hoogste aantal sinds 2015, in dat jaar vonden er 1.634 executies plaats. Dit zijn de executies die Amnesty heeft kunnen verifiëren, de werkelijke aantallen liggen hoger. De meeste executies in 2024 vonden plaats in het Midden-Oosten, net als vorig jaar. Het aantal landen dat executies uitvoerde (vijftien) was het laagste ooit.
Staatsgeheim
In het rapport zijn executies uit China niet meegenomen. Daar zijn alle gegevens omtrent de doodstraf staatsgeheim. Aangenomen wordt dat er jaarlijks duizenden mensen worden geëxecuteerd, wat China tot grootste executeur van de wereld maakt. Ook zijn er vanwege dezelfde reden geen cijfers bekend over Noord-Korea en Vietnam. Ook voor die landen wordt aangenomen dat de doodstraf veel wordt toegepast. Vanwege de crises in Palestina en Syrië, kon Amnesty International daar geen aantallen bevestigen.
Top 3
De grote toename van executies kan worden toegeschreven aan Iran, Irak en Saudi-Arabië. Deze drie landen waren verantwoordelijk voor een totaal van 1.380 executies. In Irak verdrievoudigde het aantal executies bijna – van ten minste zestien in 2023 tot ten minste 63 in 2024. In Saudi-Arabië verdubbelde het aantal – van 172 naar ten minste 345. In Iran werden 119 meer mensen geëxecuteerd dan het jaar ervoor – van ten minste 853 naar ten minste 972. Iran was daarmee verantwoordelijk voor 64% van alle executies.
“De doodstraf is een weerzinwekkende praktijk die geen plek verdient in de wereld van vandaag”, zegt Agnès Callamard, de secretaris-generaal van Amnesty International. “Terwijl de doodstraf in sommige landen nog omgeven is met geheimzinnigheid, is het duidelijk dat landen die de doodstraf nog hebben een geïsoleerde minderheid vormen. In 2024 hebben slechts vijftien landen executies uitgevoerd, het laagste aantal ooit voor het tweede jaar op rij. Dit laat zien dat landen weg bewegen van deze wrede, onmenselijke en vernederende straf.”
“Iran, Irak en Saudi-Arabië waren verantwoordelijk voor een grote toename van executies vorig jaar en voerden 91% van alle executies uit. Hiermee schonden ze mensenrechten en gingen ze in tegen internationale wetgeving door de levens te nemen van mensen die waren veroordeeld voor drugsgerelateerde misdrijven en terrorisme-aanklachten.”
De vijf landen met de hoogste aantallen executies in 2024 waren China, Iran, Saudi-Arabië, Irak en Yemen.
Doodstraf als wapen
In 2024 hebben veel leiders van landen de doodstraf als wapen ingezet onder het mom van het verbeteren van de openbare veiligheid of om de bevolking angst aan te jagen.
In sommige landen in het Midden-Oosten werd de doodstraf gebruikt om mensenrechtenverdedigers, dissidenten, demonstranten, politieke tegenstanders en etnische minderheden het zwijgen op te leggen.
“Mensen die de moed hebben om autoriteiten uit te dagen, kregen de wreedste straf opgelegd. Vooral in Iran en Saudi-Arabië, waar de doodstraf wordt gebruikt om dappere mensen die zich uitspreken de mond te snoeren”, zegt Agnès Callamard.
De doodstraf omdat je tegen de doodstraf bent
In 2024 bleef Iran de doodstraf gebruiken om mensen te straffen die kritisch waren op de Islamitische Republiek tijdens de ‘Woman Life Freedom’-opstanden. Vorig jaar werden twee mensen geëxecuteerd in verband met de opstanden. Een van hen was jong en had een geestelijke beperking. Beide hadden oneerlijke rechtszaken en legden na marteling ‘bekentenissen’ af, wat laat zien hoe ver de autoriteiten gaan om hun macht te behouden.
Zo kreeg ook activist Sharifeh Mohammadi uit Iran de doodstraf opgelegd. Simpelweg omdat ze zich inzet voor mensenrechten en tegen de doodstraf.
De Saudische autoriteiten bleven de doodstraf als wapen inzetten om politieke dissidenten en mensen van de Sjiitische minderheid die ‘anti-overheid’-protesten steunden tussen 2011 en 2013 te straffen. In augustus werd Abdulmajeed al-Nimr geëxecuteerd wegens terrorisme-gerelateerde aanklachten voor lidmaatschap van Al-Qaeda. Terwijl uit eerdere documenten van de rechtbank blijkt dat hij was opgepakt vanwege zijn deelname aan demonstraties.
In de Verenigde Staten – waar de executies gestaag stijgen sinds het einde van de Covid-pandemie – werden 25 mensen geëxecuteerd. In 2023 waren dat er 24. President Trump zette de doodstraf herhaaldelijk in als middel om mensen te beschermen “tegen gewelddadige verkrachters, moordenaars en monsters.” Deze woorden gaven de valse indruk dat de doodstraf een afschrikkende werking heeft op misdaad.
De autoriteiten van de Democratische Republiek Congo kondigden plannen aan om weer te beginnen met het uitvoeren van executies, en de militaire autoriteiten van Burkina Faso lieten weten de doodstraf weer te willen invoeren.
Stijging executies voor drugsgerelateerde misdrijven
In 2024 werd 40% van het aantal executies uitgevoerd vanwege drugsgerelateerde misdrijven. Dit is onwettig: onder internationaal (mensen)recht moet de doodstraf beperkt worden tot de “meest ernstige misdrijven”, wat in de praktijk neerkomt op moord. De doodstraf opleggen voor drugsgerelateerde misdrijven valt daar niet onder.
“Drugsgerelateerde executies kwamen veel voor in China, Iran, Saudi-Arabië, Singapore, en waarschijnlijk Vietnam”, zegt Agnès Callamard. In veel gevallen worden mensen uit achtergestelde gemeenschappen vaker ter dood veroordeeld dan anderen, en de doodstraf heeft geen bewezen effect op het verminderen van drugshandel.”
“Leiders die de doodstraf promoten voor drugsgerelateerde misdrijven, promoten ineffectieve en onwettige oplossingen. Staten die overwegen de doodstraf weer in te voeren voor drugsgerelateerde misdrijven, zoals de Malediven, Nigeria en Tonga, moeten hierop worden aangesproken.”
De kracht van actievoeren: goed nieuws
Ondanks een stijging in het aantal executies wereldwijd, zijn deze uitgevoerd in slechts vijftien landen – het laagste aantal ooit voor het tweede jaar op rij. Op dit moment hebben 113 landen de doodstraf helemaal afgeschaft, en hebben 145 landen de doodstraf afgeschaft in wet of praktijk.
In 2024 heeft Zimbabwe een wet aangenomen die de doodstraf voor gewone misdaad afschaft. Voor de eerste keer stemde twee derde van alle VN-lidstaten van de Algemene Vergadering vóór een moratorium op het gebruik van de doodstraf. Hervormingen op het gebied van de doodstraf leidden er in Maleisië toe dat de doodstraf van bijna 1000 mensen werd omgezet.
Daarnaast werd het effect van actievoeren duidelijk: de Japanse Hakamada Iwao – die bijna vijftig jaar in een dodencel doorbracht – werd in september 2024 vrijgesproken. Amnesty International voerde jarenlang actie voor hem. Net als voor Rocky Myers, een zwarte Amerikaan die ondanks serieuze zorgen over zijn rechtszaak in Alabama ter dood werd veroordeeld. Ook hij zat jaren vast en werd vrijgesproken, na jarenlange acties door zijn familie, advocaten, en activisten vanuit de hele wereld.
“Als mensen opstaan voor een einde van de doodstraf, werkt het echt”, zegt Agnès Callamard. “Ondanks een minderheid aan leiders die de doodstraf blijven inzetten als wapen, is het tij aan het keren. Het is slechts een kwestie van tijd voor de wereld bevrijd is van de schaduw van de galg.”