Het verhaal van Jeff, een van de geëxecuteerden in Indonesië
De spanning loopt op sinds het einde van de Ramadan in Indonesië. Executies van terdoodveroordeelden zijn ‘not done’ tijdens de heilige vastenperiode, maar sinds begin juli het Suikerfeest werd gevierd ontkomt de procureur-generaal er niet aan om de druk op de ketel te houden en elke week iets te laten vallen over ‘dreigende executies’. Het verhaal van een van de geëxecuteerden.
Vorig jaar werden in Indonesië veertien terdoodveroordeelden voor het vuurpeloton gebracht. Voor 2016 en 2017 wordt de executie van enkele tientallen mensen aangekondigd. In Indonesië is men ervan overtuigd dat de doodstraf afschrikwekkend werkt en dat het het drugsgebruik vermindert.
Ik ontving het levensverhaal van één van de terdoodveroordeelden vanuit een betrouwbare bron in de Indonesische mensenrechtenbeweging. Het verhaal is te bizar voor woorden, maar het moet worden verteld want het is exemplarisch. Het toont de manipulatie binnen de drugsaanpak in de Indonesische politie, en het onvermogen fouten in de procesgang te herzien.
Het verhaal van Humphrey Jefferson Ejike Eleweke
De Nigeriaan Humphrey Jefferson (‘Jeff’) werd geboren op oudjaarsdag 1972 en was een rustige junior accountant bij een farmaceutisch bedrijfje in Lagos. In 1999 nodigde een vriend hem uit om samen in Jakarta een restaurant te beginnen. De inkomsten zouden beter zijn dan in Nigeria, zijn vriend zou de baas zijn en dus het risico dragen. Ze huurden een ruimte in het zakenkwartier van Jakarta, konden het goed vinden met de verhuurster, Ibu Hani, en zetten hun Afrikaanse eethuis op. Zijn vriend Rekon deed de bediening en zat achter de kassa en Jeff was chef-kok. Het eethuis werd Restoran Rekon gedoopt.
Na verloop van tijd kreeg Jeff woorden met zijn maat Rekon over de verdeling van de winst. Na 18 maanden had Jeff nog geen cent van de winst uitbetaald gekregen dus hij brak de samenwerking af en ging in 2001 terug naar Lagos.
Duistere zaakjes
Toch had hij toen al de zakelijke mogelijkheden in Indonesië gezien: hij huurde vóór hij vertrok een kamertje in Jakarta en kwam binnen twee jaar terug om textiel te verkopen. Intussen had Rekon zich het hoofd boven water weten te houden door een duivels pact aan te gaan met een andere Nigeriaan, Charles Kanu, alias Kelly. Onder Kelly werd Restoran Rekon een ontmoetingsplaats voor drugsdealers en -gebruikers.
Kelly werd gearresteerd wegens drugshandel, het eethuisje werd opgedoekt en Jeff huurde in 2002 dezelfde ruimte van Ibu Hani voor zijn stoffenwinkeltje. Maar hij deed ook een poging om het eethuisje nieuw leven in te blazen. Dat werd hem fataal. Kelly zette vanuit de gevangenis per telefoon zijn drugsactiviteiten voort en had daarvoor het eethuisje nodig als plaats om te dealen. Jeff verzette zich daartegen. Kelly bedreigde Jeff vanuit de gevangenis. Jeff had inmiddels een andere compagnon gevonden, Ifanyi, die handig bleek om het contact met Kelly goed te houden. Het werd zijn ondergang.
Gepakt maar onschuldig
Jeff was in één opzicht heel rechtlijnig: géén drugs! Hij was er dan ook niet op voorbereid toen hij in 2003 een huiszoeking door de politie kreeg. Toevallig was de neef van de verhuurster, Ibu Hani, daarbij. Die neef, Pak Felix, was politieman. Later legde hij een getuigenis af over de huiszoeking, waarin hij aantoonde dat de drugs in het huis waren neergelegd. Pak Felix kon die getuigenis pas doen nadat hij met pensioen was. Dit werd hem door collega-agenten niet in dank afgenomen. Bij de berechting speelde zijn getuigenis echter geen rol.
‘Als zwarte en Nigeriaan waarschijnlijk wel schuldig aan drugshandel’
Tijdens de huiszoeking werd heroïne gevonden en Jeff werd gearresteerd. Kelly en Ifanyi hadden de drugs verstopt en de politie ingeseind. Jeff wordt door de politie gemarteld om een bekentenis te krijgen. En deze wordt als wettig bewijsmateriaal in het proces gebruikt. In Indonesië is het mogelijk iemand enkel en alleen op grond van een eigen bekentenis te veroordelen. Jeff wordt in april 2004 ter dood veroordeeld. Volgens de rechter is hij als zwarte en als Nigeriaan heel waarschijnlijk wel schuldig aan drugshandel. Jeff gaat in hoger beroep, maar het gerechtshof bevestigt het oorspronkelijke doodvonnis. Jeff gaat in cassatie bij de Hoge Raad.
Dader bekent maar doodstraf Jeff blijft staan
Intussen komen Jeff en Kelly elkaar weer tegen, ditmaal in de Cipinang gevangenis in Jakarta. Kelly blijkt HIV-positief. Hij wil schoon schip maken. Kelly legt een volledige verklaring af. Alle aanwezige Nigerianen luisteren toe hoe hij Jeff onschuldig verklaart. Ze bidden samen en Jeff vergeeft Kelly zijn misstappen. Ondanks de bekentenis van Kelly blijft de doodstraf voor Jeff van kracht. Op 26 november 2004, overlijdt Kelly in de Cipinang gevangenis. De Hoge Raad neemt het nieuwe bewijsmateriaal niet in overweging bij de bevestiging van het vonnis.
In 2010 verklaart de Hoge Raad (in een andere zaak) dat een bekentenis verkregen door marteling niet mag meewegen bij een veroordeling. Hoewel Jeff altijd heeft aangegeven dat hij was gemarteld, blijft toch zijn ‘schuld’ op basis van zijn valse bekentenis overeind. In een besluit uit 2012 spreekt de Hoge Raad (ook in een andere zaak) zelf zijn zorg uit over het probleem van ‘uitlokking’ om drugshandelaren te vangen. ‘Het komt niet overeen met wat er in ons wetboek van strafrecht staat’, aldus de Hoge Raad.
Jeff bleef bidden in de hoop dat zijn executie niet werd voltrokken. Amnesty International en vele anderen bleven actievoeren tegen de doodstraf. Dit maal mocht het niet baten: Jeff en drie anderen werden op 29 juli 2016 door een vuurpeloton doodgeschoten. De resterende tien volgen naar alle waarschijnlijkheid snel.
