Grote zorgen om gebrekkige beoordeling mensenrechtenrisico’s Saudi-Arabië

Mensenrechtenorganisaties, voetbalsupporters en werknemersorganisaties zijn zeer bezorgd over het gebrekkige assessment van de mensenrechtenrisico’s in Saudi-Arabië rondom het WK 2034 door internationaal advocatenkantoor Clifford Chance.

AS&H Clifford Chance,  gevestigd in Riyad en deel van het Londense Clifford Chance’s, produceerde een ‘onafhankelijke beoordeling van de mensenrechtencontext’ van Saudi-Arabië. Deze werd door de FIFA gepubliceerd en heeft eraan bijgedragen dat Saudi-Arabië zeer waarschijnlijk op 11 december wordt gekozen als gastland van 2034. 

11 organisaties, waaronder Amnesty International, spreken hun zorgen uit over het assessment. De beoordeling gaat niet in op de misstanden in Saudi-Arabië die verschillende mensenrechtenorganisaties en VN-organen documenteerden. . 

Mensenrechtenanalyse als onderdeel van een WK-bid

Landen die het wereldkampioenschap voetbal willen organiseren, leveren bij de FIFA een ‘bidbook’ in. Hierin wordt beschreven hoe het land het WK vorm denkt te gaan geven. Op basis hiervan wordt een WK, na stemming, toegekend of afgewezen. Bij zo’n bidbook wordt ook een mensenrechtenanalyse geleverd om in kaart te brengen waar mogelijke risico’s zijn, en hoe deze aangepakt zullen worden. 

Het assessment van AS&H Clifford Chance vormde de basis voor de mensenrechtenstrategie van Saudi-Arabië voor het toernooi. Deze werd door Amnesty International eerder al omschreven als ‘witwassen’. Door de gebrekkig uitgevoerde beoordeling van de mensenrechten van het Saudische bid, loopt Clifford Chance het risico om in verband te worden gebracht met misstanden die voortvloeien uit het toernooi. 

Mensenrechten verslechterd

De toch al erbarmelijke staat van dienst van Saudi-Arabië op het gebied van de mensenrechten is alleen maar verslechterd onder kroonprins Mohammed bin Salman, 

die een groeiend aantal massa-executies, martelingen, gedwongen verdwijningen, ernstige beperkingen van de vrijheid van meningsuiting, onderdrukking van vrouwenrechten onder het mannelijke voogdijsysteem, discriminatie van lhbtqia+’ers en de moord op honderden migranten aan de grens tussen Saudi-Arabië en Jemen voor zijn rekening nam. Het misbruik van het Kafala-systeem in het land, het verbod op vakbonden en het gebrek aan handhaving van de arbeidswetgeving blijven leiden tot wijdverspreide uitbuiting van arbeidsmigranten. 

De drie grootste zorgen over het assessment

AS&H Clifford Chance claimt een onafhankelijke beoordeling te hebben geven van de mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië. De volgende drie punten laten zien dat deze claim niet op waarheid berust:

• AS&H Clifford Chance stemde in met een beslissing van de FIFA en de Saudi-Arabische voetbalfederatie (SAFF) om verschillende onderwerpen buiten beschouwing te laten. Onderwerpen zoals de staat van dienst van het land op het gebied van vrijheid van meningsuiting, lhbtqia+-discriminatie, het verbod op vakbonden en gedwongen uitzettingen. Elk assessment dat deze niet erkent als relevante mensenrechtenrisico’s voor een WK in Saudi-Arabië kan niet als geloofwaardig worden beschouwd. 

• Het assessment maakte zeer selectief gebruik van de bevindingen van VN-organen over Saudi-Arabië en liet schadelijke oordelen weg. Er wordt bijvoorbeeld geen melding gemaakt van de bezorgdheid van een VN-orgaan over berichten dat ‘marteling en andere vormen van mishandeling veel voorkomen in gevangenissen’, of van een ander orgaan dat opmerkt dat ‘vrouwen en meisjes die het slachtoffer zijn van seksueel misbruik het risico lopen strafrechtelijk vervolgd te worden als ze aangifte doen’. Er wordt niet vermeld dat Saudi-Arabië momenteel te maken heeft met een arbeidsklacht bij de VN die is ingediend door Building and Woodworkers International, een internationale vakbond. Er zijn geen rapporten van speciale VN-rapporteurs opgenomen, wat betekent dat er niet wordt verwezen naar het opleggen van de doodstraf in verband met het project Neom, het paradepaardje van de kroonprins, of de moord op de Saudi-Arabische journalist Jamal Khashoggi.  

• Er is geen bewijs dat AS&H Clifford Chance externe deskundigen heeft geraadpleegd, zoals mensen die mogelijk worden getroffen door mensenrechtenschendingen in verband met het toernooi, Saudische mensenrechtenexperts of -organisaties, internationale mensenrechtenorganisaties of vakbonden. 

Er wordt niet verwezen naar het werk van dergelijke groepen. Het rapport negeert bijvoorbeeld het 91 pagina’s tellende Amnesty-rapport Playing a Dangerous Game? Human Rights Risks Linked to the 2030 and 2034 FIFA World Cups.  

WK 2034 straks bezoedeld door schendingen

‘De ernstige risico’s van het organiseren van het WK 2034 in Saudi-Arabië zijn duidelijk en bekend – zonder enorme hervormingen zullen critici worden gearresteerd, vrouwen en lhbtqia+’ers worden gediscrimineerd en arbeiders op grote schaal worden uitgebuit’, aldus Steve Cockburn van Amnesty International. ‘Het is ongelofelijk dat AS&H Clifford Chance zulke flagrante risico’s uit haar assessment heeft weggelaten en het is schandalig dat de FIFA de weg vrijmaakte om dit te doen. De FIFA moet nu aandringen op een juiste beoordeling en een zinvolle mensenrechtenstrategie, anders wordt haar vlaggenschiptoernooi onvermijdelijk bezoedeld door ernstige mensenrechtenschendingen.’ 

De 11 organisaties schreven een brief aan de Global Managing Partner van Clifford Chance, waarin ze alle zorgen gedetailleerd uiteenzetten en de auteurs vragen een aangepast rapport te publiceren. 

Amnesty International heeft de FIFA schriftelijk gevraagd te bevestigen op welke basis de organisatie met de Saudische voetbalbond is overeengekomen om de reikwijdte van de mensenrechtenbeoordeling te beperken. Tot op heden heeft de FIFA nog niet gereageerd.