Griekse autoriteiten misbruiken hun macht om demonstratierecht in te perken 

Onder het mom van de bestrijding van het coronavirus hebben de Griekse autoriteiten demonstranten willekeurig gearresteerd, onterecht beboet en onwettig geweld gebruikt om vreedzaam protest in te dammen. Dit staat in het nieuwe Amnesty-rapport Greece: Freedom of Assembly at Risk and Unlawful Use of Force in the Era of Covid-19.

Het zijn verontrustende voorbeelden waarbij de staat te ver gaat in een tijd waarin mensen hun bezorgdheid wilden uiten over belangrijke kwesties zoals onwettig politiegeweld, gender-gerelateerd geweld en de aanzienlijke problemen in het door bezuinigingen getroffen Griekse volksgezondheidssysteem ten tijde van de coronapandemie. Het rapport analyseert de reactie van de autoriteiten op deze protesten tussen november 2020 en maart 2021.

‘Schokkend’

‘Het is schokkend hoe de Griekse autoriteiten proberen vrouwenrechtenactivisten, vakbondsleden, leden van politieke partijen, advocaten en anderen bang te maken die deelnamen aan of opriepen tot deelname aan vreedzame protesten in november en december 2020 na de tweede lockdown in het land’, zegt Amnesty-onderzoeker Kondylia Gogou. ‘Veel mensen werden willekeurig gearresteerd, als crimineel bestempeld en kregen onterechte boetes opgelegd waarbij de autoriteiten op onverholen wijze hun macht misbruikten.’

De Griekse autoriteiten hebben de verantwoordelijkheid om vreedzaam protest mogelijk te maken, zoals Amnesty International in november 2020 heeft uiteengezet. Beperkingen van het recht op vrijheid van vreedzame vergadering om de pandemie in te dammen zijn toegestaan, maar moeten aan strikte criteria worden onderworpen en moeten voldoen aan de beginselen van noodzakelijkheid en evenredigheid en van geval tot geval worden beoordeeld. Overheden hebben geen carte blanche om mensenrechten in te perken, zelfs niet tijdens een pandemie.

Bestrijding coronapandemie als smoes

De Griekse autoriteiten rechtvaardigden een algemeen verbod op protesten en andere schendingen van rechten waarbij de dreiging van het coronavirus als reden werd aangevoerd. Ironisch genoeg voerden ze deze verboden vervolgens uit door demonstranten in afgesloten ruimtes op te sluiten, waardoor die een veel groter risico liepen op besmetting met het virus.

In de maanden na de eerste lockdown in Griekenland, werden ook beperkingen van vreedzame protesten in de wet vastgelegd. In juli en september 2020 werden wetshervormingen ingevoerd die demonstraties reguleren, waardoor tegendemonstraties kunnen worden verboden en vreedzame bijeenkomsten uit elkaar kunnen worden gedreven als organisatoren niet voldoen aan de vereisten voor kennisgeving van een demonstratie. Wetgeving over het gebruik van bewakingssystemen bij demonstraties en de uitvoering baren ook zorgen. Het gebruik van bewakingscamera’s door de politie zorgt voor een afschrikwekkend effect op vreedzame demonstranten. Deze veranderingen zullen verstrekkende gevolgen hebben die tot ver na het einde van de pandemie zullen voortduren.

Onrechtmatig gebruik van geweld bij protesten

Amnesty International constateerde dat de Griekse autoriteiten het recht op vreedzaam protest niet mogelijk maakten, onder meer door algemene verboden in te voeren en vreedzame bijeenkomsten uiteen te slaan met onnodig en buitensporig geweld.

Maria (niet haar echte naam) benadrukte de seksistische en beledigende taal en behandeling van vrouwelijke demonstranten bij een politieaanval tijdens een studentenprotest in Ioannina op 17 november 2020: ‘Vanaf het moment dat de aanval begon, hoorde ik, en ook (vele) andere vrouwelijke demonstranten, [woorden als] “Val neer kleine slet want hier hoor je thuis en sta niet meer op”…’.

Demonstranten met wie Amnesty sprak, beschreven hoe de politie onnodig waterkanonnen en chemische irriterende middelen inzette tegen vreedzame demonstranten. Sommigen vertelden dat de politie hen met wapenstokken op hun hoofd sloeg en flitsgranaten gebruikte op een manier die aanzienlijke verwondingen zou kunnen veroorzaken, zoals gehoorproblemen. Flitsgranaten geven een fel licht en hard geluid af waardoor mensen gedesoriënteerd raken.

Ernstige beschuldigingen van marteling tijdens politiehechtenis

Enkele mensen die Amnesty sprak, beschreven dat ze in politiehechtenis werden onderworpen aan een behandeling die kan neerkomen op marteling of andere vormen van mishandeling.

Aris Papazacharoudakis, een 21-jarige demonstrant, zei dat hij werd gemarteld tijdens een politieverhoor naar aanleiding van gevechten met de politie en een gewonde politieagent tijdens een demonstratie tegen politiegeweld op 9 maart 2021: ‘… Ze vroegen me om te praten over de plek van waar ze mij hadden meegenomen [en] waar mijn [politieke] collectief kantoor houdt…, en zolang ik niet reageerde werd ik nog meer in elkaar geslagen … Ze gooiden me van mijn stoel, ze tilden me op aan mijn handboeien en ik voelde dat mijn schouders zouden ontwrichten … Het was een proces van non-stop slaan…’.

Politie en Gouden Dageraad

Bij een protest in Ioannina zeiden sommige demonstranten dat de oproerpolitie zichzelf identificeerde als lid van de extreemrechtse partij Gouden Dageraad. In een historische uitspraak van afgelopen oktober oordeelde een rechtbank dat het politieke leiderschap van de partij schuldig was aan het leiden van een criminele organisatie.

Giorgos (niet zijn echte naam), die een reeks verwondingen opliep tijdens een studentenprotest in Ioannina op 17 november 2020: ‘… Sommige politieagenten zeiden: “Ik hoor bij Gouden Dageraad, je bent dood”… Op een gegeven moment was ik op de grond gevallen … voordat ik opstond, gooiden ze flitsgranaten naar ons … Ik gaf een harde schreeuw omdat die [verdovingsgranaat] voor mijn ogen en naast mijn linkeroor ontplofte … [Ze] gooiden me op de grond en brachten me weg van de andere studenten en van de camera’s en er waren vijf tot zes politieagenten die me in elkaar sloegen…’.

Amnesty’s oproep

De Griekse autoriteiten moeten een einde maken aan het criminaliseren van vreedzame bijeenkomsten en alle boetes intrekken die zijn opgelegd aan vreedzame demonstranten, advocaten, vrouwenrechtenactivisten en anderen die willekeurig werden gearresteerd voorafgaand aan en tijdens de demonstraties van november en december 2020. Alle aanklachten tegen hen wegens de vermeende schending van de volksgezondheidsregels moeten worden ingetrokken. En ook moet snel en grondig onderzoek worden gedaan naar alle gevallen van mensenrechtenschendingen die Amnesty International heeft gedocumenteerd.